چکیده:
خاندان آصفیه آخرین حکومت مسلمانان هستند که حدود 234 سال بر دکن حکمرانی کردهاند(1133 هـ-1367 هـ).سرسلسلهء این خاندان نواب میر قمر الدین آصفجاه اول و هفتمین و آخرین آنها میر عثمان علی خان آصفجاه هفتم معروف به نظام هفتم است.بیشتر آصفجاهیان به فارسی شعر میسرودهاند و دیوان فارسی از آنها برجای مانده است.میر قمر الدین دو دیوان به فارسی دارد که در آغاز"آصف"و سپس"شاکر"تخلص کرده است. میر عثمان علی خان،چهار دیوان مشتمل بر اشعار فارسی و اردو دارد و با "عثمان"تخلص میکند.وی پیرو مذهب شیعه است و بیشتر اشعار خود را در نعت پیامبر اکرم(ص)و مدح و منقبت ائمهء اطهار(ع)بویژه حضرت علی(ع)اختصاص داده است و از سر صدق و صمیم دل آنها را در اشعار خود ستوده است و لذا میتوان غزلهای او را"غزل مذهبی"نامید.وی در بسیاری از جاها از وزن و قافیه و ردیف و تعبیرات دیوان حافظ سود برده است.قالب شعری او بیشتر غزل و قطعه است.از نظر صور خیال،با به کار بردن خیالبندیهای دقیق و ظریف و خاستگاه او در هندوستان،متأثر از سبک هندی است: پیش سامان سرشکم مایهء دریا کم است بهر طغیان جنونم وسعت صحرا کم است اشک بلبل ز چمن دامن شبنم برداشت سوزش زخم جگر پنبهء مرهم برداشت
خلاصه ماشینی:
میر عثمان علی خان در سرودن اشعار فارسی،اردو و عربی مهارت کافی داشته و چهار دیوان مشتمل بر اشعار فارسی و اردو از او به جای مانده است که در آنها "عثمان"تخلّص میکند،ولی متأسفانه نایاب است و حتّی در کتابخانهء مرکزی دانشگاه عثمانیه که خود بنیانگذار آن بوده است و کتابخانهء سالار جنگ که معتبرترین کتابخانه حیدرآباد است،بجز منتخبی از اشعار اردو و فارسی او موجود نیست.
شب معراج خدا گفت به احمد"عثمان" من به نازی عجبی،تو به نیازی عجبی (همان،ص 312) نتیجه: چنانکه گذشت،بررسی نقش و اهمیّت فرمانروایان حکومت آصفّیه در گسترش زبان و ادب فارسی در شبه قارّهء هند بویژه در جنوب هند"دکن"و معرفی اجمالی آنها بویژه نگاهی به شعر فارسی میر عثمان علی خان(6831 هـ 3031 هـ) هفتمین و آخرین فرمانروای حکومت آصفیه و بنیانگذار دانشگاه عثمانیه حیدرآباد،موضوع اصلی این مقاله بود و از این رهگذر توجه پژوهشگران را در شناسایی موارد مشابه خاطرنشان میسازد.