چکیده:
در این گفتار نخست به شرح احوال و افکار و آثار تاگور پرداخته،آنگاه محیط اجتماعی او را در کارگاه پژوهش مورد بررسی قرار میدهیم و تحولات فکری مردم شبه قاره را که مایهء پیدایش نحلههای مختلف مذهبی و اعتقادی شده است،از نظر میگذرانیم و در این رهگذر اشارت میکنیم که تصوف اسلامی ایران به همت منصور حلاج بدان سرزمین پهناور راه یافته و در ساخت و پرداخت آیین برهمایی مؤثر آمده و بهگونهای دلپذیر طراز تعالیم آن آیین معرفتآموز گشته است و تاگور-نابغهء بزرگ شرق-استغنا و وارستگی صوفیان ایرانی را چاشنی معانی رقیق و مضامین دقیق آثار خود ساخته است.
خلاصه ماشینی:
نهتنها بنگاله و همهء هندوستان،ادبیات خود را مدیون این شاعر و نویسندهء چیرهدست است،بلکه ادبیات انگلیسی نیز تحت تأثیر مضامین دلپذیر وی جانی نو یافت و با جهانی از اندیشه و فلسفهء تازه آشنا گشت و از شیوهء فکری او تأثیری ژرف پذیرفت.
در ادبیات فارسی معاصر ایران نیز برخی از سخنوران به سبب مطالعه در آثار تاگور و تصوّف و فلسفهء نحلههای مختلف هندی و تصوف اسلامی و اشراقی ایران راهی نو یافتند و بدین ترتیب وجوه اشتراکی با تاگور پیدا کردند که در بخش پایانی این مقاله بدان اشارت رفته است.
تاگور در همان حال که با آثار شاعران بزرگ انگلیس مانند شلی Shelley و کیتس Keats دلبستگی یافت،به اصول تعالیم کهن و مکتبهای فلسفی هند روی آورد و در مطالعهء آثار شاعران گذشتهء بنگالی کمر همّت بر میان بست و از زندگی مردم عادی و دردها و رنجهای ایشان تأثیراتی ژرف پذیرفت و با گرسنگی و فقر و بیماریهای خانهبرانداز در سراسر هند آشنایی پیدا کرد،به سرودن شعر به زبان بنگالی پرداخت و نخستین دیوان خود را به نام تجسّم اندیشهها» Manasi در سال 0981 م.
)را در آغاز به زبان بنگالی سرود و بعد به انگلیسی درآورد و با انتشار این اثر بزرگترین شاعر زمان خود در همهء جهان شناخته شد و به سبب ارزش معنوی و احساس ژرف انسانی که در این دیوان نهفته است،در سال 3191 م.
(روان فرهادی،عبد الغفور،سرود نیایش،4531،ص 2) این نابغهء بزرگ شرق در هنگام اقامت در تهران از دولت ایران خواست که استادی را برای تدریس زبان پارسی به هند گسیل دارد و دولت ایران نیز استاد ابراهیم پورداود را از دانشگاه تهران در دسامبر 2391 م.