چکیده:
علت تحدید زمانی تحقیق به سبب تصویب نخستین و آخرین قانون مطبوعات افغانستان در طی سال های 1303-1384 هـ. ش بوده و باتوجه به این که کشورهای ایران و ترکیه دارای سابقه طولانی تر، قانونگذاری در زمینه مطبوعات اند. ولی قانون مطبوعات کشورهای مزبور نیز در حدود همین تاریخ مورد برسی قرار می گیرند. هدف این مقاله بررسی «وضعیت آزادی مطبوعات» در کشورهای افغانستان، ایران و ترکیه، طی سال های یاد شده، می باشد و بدین منظور، از شیوه تحلیل محتوا و با استفاده از مقوله های غیرتصادفی محدود و مشترک موجود در قوانین مطبوعات کشورهای یاد شده که در روش شناسی همین مقوله ها مشخص گردیده اند - بهره گرفته شده است. یافته ها در این تحقیق نشان می دهند که «آزادی مطبوعات» در ترکیه از سال1361 و در افغانستان از سال 1380 بیشتر شده و در همین مقطع تاریخی است. که این کشورها ازشیوه مقررات «اعلام نامه ای» برای تاسیس و اداره مطبوعات و از نظریه آزادی گرای مطبوعات استفاده نموده اند و در حالی که در ایران هنوز از شیوه مقررات «اجازه نامه قبلی» برای تاسیس و اداره مطبوعات و ضمنا با توجه به وقوع انقلاب اسلامی، از نظریه اسلامی و تا حدودی از نظریه توسعه بخشی مطبوعات بهره گرفته می شود.
خلاصه ماشینی:
ش دکتر رویا معتمدنژاد{o*o} دکتر عبد البصیر احمدی{o**o} تاریخ دریافت:89/2/7 تاریخ پذیرش:89/5/4 چکیده {IBعلت تحدید زمانی تحقیق به سبب تصویب نخستین و آخرین قانونمطبوعات افغانستان در طی سالهای 1303-1384 ه ش بوده و باتوجه به اینکه کشورهای ایران و ترکیه دارای سابقۀ طولانیتر،قانونگذاری در زمینۀIB}{o(1)-قانون مطبوعات جمهوری ترکیه براساس سال میلادی بوده که برای معادلسازی آن به هجری شمسی.
اکنون این مسئلهاصلی مطرح میشود که«وضعیت آزادی مطبوعات»در کشورهای افغانستان،ایران وترکیه در طی سالهای مورد بررسی چگونه بوده است؟ هدف اصلی تحقیق باتوجه به این که این کشورها از یک سو از نظام سیاسی اقتدارگرابه سوی نظامسیاسی مردمی تغییر ساخت یافتهاند و از سوی دیگر تصویب قانون مطبوعات در هرکشوری ناشی از قانون اساسی آن کشور است.
در دورۀ پادشاهی محمد ظاهرو نخستوزیران خاندان شاهی به ترتیب:در دورۀ نخستوزیری محمد هاشم خان،طی سالهای(1312-1325)آزادی مطبوعات به دنبال ترور برادرش(محمد نادر خان)محدود شده بود و سپس در سال 1320 اصلاحاتی در قانون مطبوعات افغانستانصورت گرفت و براساس مادۀ 1،فصل دوم قانون مطبوعات دربارۀ آزادی مطبوعاتچنین مقرر گردید:«مطبوعات و اخبار داخله که خلاف مذهب نباشد،مطابق اصولنامۀمخصوصۀ آن(که عبارت از همین مقررات اصولنامۀ مطبوعات است)آزاد میباشد.
جمهوری ترکیه،از زمان اولین قانون مطبوعات مصوب سال 1317،تقریبا مدت27 سال از شیوۀ مقررات«اجازهنامه قبلی»برای تأسیس و اداره مطبوعات استفاده کردهکه در طی این مدت شرایط صدور مجوز برای صاحبامتیاز و یا مدیرمسؤل متفاوت بوده است،به همین جهت.
بررسیهای انجام گرفته در قوانین مطبوعات افغانستان دربارۀ نحوۀ استفاده ازپروانه امتیاز نشریه در مورد مقولههای بالا نشان میدهند که:یک نشریه باید یک مدیرمسؤل داشته باشد و یا این که صاحبامتیاز میتواند مدیرمسؤل شود،در قوانینمطبوعات مصوب سالهای 1303،1329،1344،1366،1372،1380،1383 و 1384،تکرار شده است.