چکیده:
معرفت نفس ،یعنی خودشناسی ، اساس وبنیاد همه ی معارف بشری است وانسان همواره تلاش کرده است تابرای نیل به سعادت وکمال مطلوب ، خود رابه این نوع معرفت مجهز نماید. خودشناسی آغاز مسیری است که بدون پیمودن آن ، ورود به عرصه های معرفتی دیگر خصوصا شناخت مبداء هستی امکان پذیر نخواهد بود.دراین مقاله نخست درباره شیوه آشنایی انسان بابعد نفسانی خود ازدیدگاه علامه طباطبایی گفتگو شده وسپس به تعریف نفس ازمنظر فیلسوفان پرداخته شده است. آنگاه دلایل تجرد نفس وجدایی آن از بدن مورد بررسی قرار گرفته وسرانجام ایرادات وشبهات منکرین نفس مجرد ازبدن به ویژه مادی گرایان مطرح وازنظر علامه طباطبایی به آن ها پاسخ داده شده است.
خلاصه ماشینی:
"این دیدگاه موجه و قابل پذیرش نیست زیرا ابن سینا از طریق مشاهده بلاواسطه و مستقیم خود نفس استدلال کرده و دکارت از طریق شهود آثار نفسانی وارد شده است و آن را واسطه برای وجود نفس قرار داده است(طباطبایی،اصول فلسفه و روش رئالیسم،54/2) 3-2-استدلال دوم استدلال دوم علامه طباطبایی بدین صورت است که اگر«من»عبارت از بدن من و یا عضوی از اعضای آن و یا خاصیتی از خواص موجود در آن باشد،با حفظ این معنا که بدن و اعضاء و آثار آن همه مادی هستند و با توجه به اینکه ماده بتدریج تغییر میپذیرد و قابل قسمت و تجزیه میباشد،باید«من»نیز تغییر تدریجی بپذیرد و علوه بر آن قابل انقسام باشد در صورتیکه اینگونه نیست.
افزون بر این،مادیگرایان معتقدند نفسی که برای تجرد آن از راه مشاهده باطنی اقامه برهان شده است،در حقیقت مجرد نیست،بلکه مجموعهای از خواص طبیعی است،یعنی ادراکات عصبی که آنها نیز نتیجه تاثیر و تاثری است که اجزاء ماده خارجی و اجزاء مرکب عصبی در یکدیگر دارند و وحدتی که از نفس مشاهده میشود وحدت اجتماعی است نه وحدت حقیقی و واقعی(نقل از طباطبایی،364) تا اینجا علامه طباطبایی دیدگاه و استدلال مادهگرایان،درباره انکار نفس مجرد از بدن را بیان نموده و در مبحث بعد به آنها پاسخ میدهد.
علامه طباطبایی در پاسخ به مادهگرایان چنین استدلال میکند،اما اینکه گفته اند:«رشتههای گوناگون علوم با آن همه پیشرفتی که کرده و به آن حد از دقتی که امروز رسیده،در تمامی پژوهشها و جستجوهای دقیقش،به هیچ خاصیت از خواص بدنی انسان نرسیده مگر آنکه در کنارش علت مادیش را هم پیدا کرده است، دیگر خاصیتی بدون علت مادی نمانده است تا بگویی این اثر روح و نفس مجرد از ماده است»این گفتار،گفتار حقی است که هیچ شک و تردیدی در آن راه ندارد."