خلاصه ماشینی:
"به بیان دیگر، همهء مسائل و مشکلات فهم بین الادیانی-و احتمالا مهمتر از آن،فهم درون دینی که هرگونه گفتوگویی بر آن مبتنی است-ضرورتا به این پرسش پایه باز میگردد که حقیقت غایی الوهی(الحق)چیست؟و ما چگونه میتوانیم آن را بشناسیم و خود را با آنچه از ما میطلبد به خوبی هماهنگ کنیم؟تقریبا تمام خطبهها و تعالیم امام در نهج البلاغه ناظر به وجوه گوناگون این مسأله سترگ است که تعامل نیات و اعمال ما با فهم یا علم معنوی ما،فرایند پیچیده،منحصر به فرد و یگانهء تحقیق معنوی هر انسان را شکل میدهد.
6 به بیان دیگر،تقریبا همهء تعالیم امام علی همزمان ناظر بر دو وجه متفاوت است:1)پیراستن ارادهء خود،یعنی کشف و تطهیر تدریجی ارادهء انسانی/الهی از وساوس بیپایان نفس اماره از طریق گردن نهادن و تسلیم محض به فرامین اصلی الهی و 2)مرحلهء متعاقب آن،یعنی تحقیق خلاقانهء آموزههای الوهی وحیانی که البته تنها وقتی میسر است که آدمی در قبال این آموزهها فروتنی ورزد و بر فقر و غفلت معنوی خود صحه بگذارد و نیاز اساسیاش به راهنمایی و دستگیری عالمان الهی را تصدیق کند و همزمان،سایر اوصاف«جویندگان راه رستگاری»را که به اختصار برشمردیم چراغ راه خود بداند.
حیات دینی و فهم دینی فارغ از اینکه در کدام سنت تاریخی خاص باشد،از نظر امام علی(ع)تمایزات اساسی با رویکرد فروکاهشی مدرن به دین دارد: نخست آنکه برحسب نظر امام علی،فهم درست (به تصویر صفحه مراجعه شود) میان دینی،در هریک از سطوح سهگانهای که امام میگوید، همواره بین افراد رخ میدهد،و از روح کسانی میجوشد که با «دیگری»و با واقعیت و نسبت معنوی که با حق دارند مواجه میشوند(حق در اینجا به معنای خدا،واقعیت غایی و حقیقت است)."