چکیده:
از ادب فارسی و ارزشها و زیبائیهای آن خودی و بیگانه بسیار سخن گفتهاند، این مقاله در مقام اثبات این نکته
است که این کاخ پر عظمت و با شکوه بنیانهای سخت استواری نیز دارد.
خشتهای زیربنائی این کاخ بلند عبارت از تاریخ بیهقی، سفرنامه ناصر خسرو در نثر و حماسه با شکوه حکیم توس
در نظم و بدیهی است که ابیاتی که چنین بنیان هایی دارد، بینایی سخت استوار دارد.
ما در این مقاله با روش خاص خود این نکته را به اثبات رسانیده و دو هدف داشتهایم. یک: فارسی زبانان بدانند که
چه سرمایه گرانقدری دارند. و دوم اینکه اگر ما میخواهیم زبان، فرهنگ و ادبیات بهتری داشته باشیم، باید در این
زمینهها از ادب گذشته خود الهام بگیریم و برای بررسی آن روشی فراهم آوریم که بتواند در کشف دقتها، زیبائیها و
معانی بلند آن ما را آنطور که باید یاری نماید.
خلاصه ماشینی:
صاحب چهار مقاله در بحث مستوفای خود،در موضوع شاعری و دبیری،نکته ای دارد که روشن می کند که دبیران یعنی بنیانگذاران ادب فارسی چه کسانی بوده ،چه نوع آموزشهایی دشاته و آثار خود را ر مبنای کدام اصل ومبانی پدیدمی آورده اند او پس از بیان برخی از شرایط مهم دبیری از جمله اشنایی با منطق ،مردم،ادب،سخنرانی و نویسندگی می گوید که لازمه کار توفیق در کار این است که دبیر:«در سیاقت سخن آن طریق گییرد که الفاظ متابع معانی آید و سخن کوتاه گردد»تا آن جا که می گوید: «و اما سخن دبیر بدین درجه نرسد تا از هر علم بهره ندارد،و از هر استد نکتهیاد نگیرد و از هر حکیم لطیفه نشنود و ازهر ادیب طرف اقتباس نکند»او بعد برای به انجام رسانیدن کار منابع متعددی از کلام رب الغره تا دیوان های شعرای عرب و فارسی از جمله دیوان رودکی و عنصری و شاهنامه حکیم طوس پیش روی دبیران قرار می دهد و نشان می دهد ه کار پنهانی دارد که طی آن در توان همه کس نیست (چهار مقاله13)البته دبیران مورد نظر ما با همت بلند خود ،هستی که یکی از خصوصیات مردم ما در ان اعصار بوده از پهنای کار نترسیده و با آگاهی بار رابر دوش کشیده و بخوبی به مقصد رسانده اند نظامی در قرن ششم بعنوان یک محقق هوشمند چشم اندازی مثل کار بیهقی و بلعمی و ناصر خسرو یا امثال آنها را در رابر خود داشته و با توجه به آنها اینگونه به راهنمایی مردم عصر پرداخته است.