چکیده:
نگارنده در مقالهء حاضر،ضمن پرداختن به شخصیت علمی و اخلاقی و دیدگاهها و نظرات ابن یمین فریومدی(متوفی 769 هـ.ق)،او را جستجوگری معرفی میکند که در طرح مسائل اخلاقی و زمینههای تربیتی و رفتاری،بسیاری از راهها را آزموده و صادقانه از دیدگاه یک آموزگار،موضوع آزادی حقوق بشر و روابط فکری و فرهنگی و مناسبات میان افراد را با پیام شاعرانه و با بیان احساسی که از شناخت هستی و ناپایداری دنیا دارد،از طریق تذکار و نصیحت و هشدار مطرح ساخته است؛با این تأکید که در برابر فشارهای پنهان و آشکار،باید از خرد پیروی کرد و در ادارهء آزادی و فضیلتخواهی،برای هر غیرتمند میسر است که با ایمنی و اخلاق و با صراحت به وظیفهء خویش قیام کند. اگرچه ضمانت قضا و قدر بر او نیست.
خلاصه ماشینی:
یکی از این برجستگان ادب ایران که گنجینهء گرانبهایی از گوهرهای آبدار الفاظ و معانی و حکمت و فلسفه و پند و اندرز به وجود آورده و برای انسانهای بعد از خود به میراث گذاشته،ابن یمین است و آثار او که واجد پیامهای گوناگون تربیتی است،میتواند مبنای اساسی در مباحث تعلیم و تربیت کشور و در مسیر تربیت انسانی قرار بگیرد.
توجه به انسان آزاده و تربیت عالی که مایه و پایهء کلیهء حرکات و فعالیتها و جهتگیریهای انسان را در مسیر کمال تشکیل میدهد،از اهداف تعلیم و تربیت امروزی است و در این زمینه ابن یمین به این مفهوم اشاره دارد که انسان باید بتواند از حقوق خود دفاع کند،به اظهارنظر بپردازد،دیدگاهها و نظرات خود را مطرح کند و از فضای مساعد برای ارائهنظر خود همواره برخوردار باشد.
رسم کرم مجوز بخیلان روزگار نشنیدهای که میوه نروید ز چوب خشک از ناکسان دهر امید وفا مدار ناید ز جیفهء سگ مردار بوی مشک *** تا توانی التماس از کس مکن خاصه از ناکس که آن عین خطاست گر دهد،مانی به زیر منّتش ور ندادت،آبرویت را بکاست گر کشد نفست بلاها،صبر کن زانکه عزّ صبر به از ذلّ خواست این شاعر آگاه با شیوهای که برگزیده،سعی کرده حتی المقدور زبان گویای جامعهء خویش باشد و با پیام شاعرانه و از طریق تذکار،نصیحت و هشدار،پیام مردم را به یکدیگر و به گوش امرا و مرفّهان برساند و بهگونهای در امر تعلیم و تربیت افراد و آماده کردن آنان برای زیستن به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسانها در هستی تلاش کند و با اشعار خود هدایت انسانها و رشد اخلاقی آنان را مورد توجه قرار دهد.