خلاصه ماشینی:
"گذشته از کتاب الاعلاق النفیسهء ابن رسته باید از آثار نویسندگان و منابع جغرافیائی-تاریخی مهم دیگری مانند:ابن خردادبه(1)،اصطخری(2)،مسعودی(3)،ابن فضلان(4)، ابو دلف(5)،ابن حوقل(6)،ابن فقیه(7)،و ناصر خسرو قبادیانی(8)نام برد،همچنین باید از کتاب مجهول المؤلف حدود العالم(9)نیز ذکری نمود.
بطور کلی در مطالعه و مطابقهء این سفرنامهها چند مطلب را میتوان (*)تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد نزهة المشتاق ادریسی تاکنون چاپ نگردیده ولی سفرنامه ابن بطوطه مراکشی بارها چاپ شده و توسط استاد محمد علی موحد به فارسی ترجمه گردیده است.
چون علاوه بر توصیف بلاد اسلامی،سرزمینهای دیگری را که در خارج از جهان اسلام قرار داشته نیز توصیف کرده است و بصورتی کامل و جامع از جغرافیائی ریاضی سخن گفته و با توجه به تنوع و فراوانی اطلاعاتی که در کتاب وی آمده میتوان آن را دائرة المعارف کوچکی از علوم جغرافیا و تاریخ بشمار آورد.
»(14) اسامی بسیاری از شهرهائی که در کتاب ابن رسته آمده فی الحال در بیرون از قلمرو جغرافیائی ایران قرار دارد و به احتمال زیاد اکنون یا موجودیت جغرافیائی ندارد یا اینکه تغییر اسم داده است و برخی از این اسامی در تلفظ نامأنوس بنظر میرسد،مانند: شهر ایشا در بلاد خزر و یا هبنلع و غیره،که معلوم نیست اکنون در کجا قرار دارند و یا اینکه نگارنده اطلاعی ندارد.
(18) واقعیت این است به جهت برخی تبلیغات ضد اسلامی و حتی استعماری، آگاهی مردم ایران از تاریخ،تمدن و فرهنگ ترکستان و خزران بسیار محدود میباشد و این به جهت تبلیغ ناسیونالیسم کاذبی بود که سالیان پیش برخی از نویسندگان و مورخان پرچمدار آن بودند."