چکیده:
شاهنامه آیینة زندگی مردم ایران باستان و دربردارنده ژرفترین مفاهیم و آموزه-
های اخلاقی و اجتماعی و سیاسی است. فردوسی در جای جای شاهنامه در کنار
ترسیم حماسه جنگآوری مردان قهرمان» از دلاوری و هوشیاری و وفاداری زنان
سخن به میان میآورد و آنان را همپای مردان وارد اجتماع نموده و مقام و منزلتی
والا به ایشان میبخشد. این نوع نگرش به زنان با توجه به جامعة مردسالاری آن
دوره و نیز در متنی حماسی و رزمی» آمری درخور توجه به نظر میرسد. زنان
شاهنامه آفزون بر اینکه در نقش همسر و مادر به طرزی عالی ستایش میشوندء در
مواردی در حماسهآفرینی (گردآفرید و نبرد او با اسفندیار) و سیاستمداری کمتر از
مردان نیستند. این مقال در پی آن است سیمای زنان حاضر در شاهنامه را از بعد
اجتماعی بنمایاند و فرزانگی و بزرگمنشی آنان را در کنار جوهر زنانهشان به نظاره
بنشیند و رویکردی متفاوت از فرهنگ سنتی حاکم بر تلقی از زن و جایگاه
اجتماعی او در عشق ورزی ومناسبات زناشویی آرائه دهد.
خلاصه ماشینی:
زن در شاهنامه همانند ديگر مظاهر انساني داراي مقام والا و شخصيتي کمال يافته اسـت و ميتوان گفت شخصيت او در اغلب موارد تحت الشعاع افراد و اميالشان واقع نميشود و عليرغم آنچه برخي افراد ناآشنا تصور ميکنند که شاهنامه يـک کتـاب ضـد زن و شخصيت وي است ميتوان به غلبه صفات نيکوي زنان شاهنامه بـر صـفات بـد و در کل نگرش مثبت فردوسي نسبت به زن اشاره کرد.
همچنين درباره آزادي خود دختر در انتخاب همسر در ايران باستان بايـد گفـت که اين آزادي در نزد همه پذيرفته نشده بود و پدر و مادر بر اوضاع تسلط داشـتند و براي آن که ازدواج روند قانوني خود را طي کند، پدر، برادر، مادر يا سرپرست دختـر ميبايست رضايت خود را اعلام ميکردند، اما دختر حق داشت دامادي را که خانواده او برگزيده اند نپذيرد و بر طبق قوانين دوره ساسانيان «پدر بايستي دختر را مجبـور به اختيار شوهري که خود تعيين کرده بنمايد و اگـر دختـر ابـا ميکـرد، پـدر حـق نداشت او را بدين سبب از ارث محـروم کنـد.
و همان طور که در بالا اشاره شـد در چنـين مـورد از، ازدواج هـاي شـاهنامه ، پيشـگامي در اظهـار عشـق بـا زنـان اسـت و آنهـا هسـتند کـه شـوي خـويش را برميگزينند و د ختران حتي گاهي به رغم ميل پدر و مادر (بيشتر پدر) با زيـر پـا نهادن هنجارهاي اجتماع خود، به ميل خويش با کسي که براي همسري برگزيده اند پيمان زناشويي ميبندند و خواست پدر و مخالفت هاي او و تهديداتش را به هيچ ميگيرند، رودابه و منيژه و کتايون نيز از اين قبيـل دختراننـد کـه از جهـت مطالبۀ حقوق طبيعي خود جالب توجه هستند.