چکیده:
پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل شیوه و سبک تاریخنگاری ابنکثیر دمشقی (م 774ق) دربارة واقعة عاشورا براساس کتاب «البدایة و النهایة» وی میپردازد. با توجه آنکه این مورخ شیوه و رویکرد خاصی در گزارش واقعة عاشورا و حوادث و مسائل پیرامونی آن دارد، بررسی و تحلیل گزارش وی نکات قابل توجه و تاملی را فراروی محققان قرار میدهد. این پژوهش پس از ارائة شرح کوتاهی از زندگی و شخصیت علمی ابنکثیر، به نقد و واکاوی گزارش وی از تاریخ عاشورا و نیز به ویژگیهای آن میپردازد. دستاورد این پژوهش، ما را به این نکتة مهم رهنمون میسازد که ابنکثیر با آنکه در گزارش واقعة عاشورا بیشتر متاثر از گزارش طبری است، بهسبب گرایش عثمانی و اموی خود، رویکرد متعصبانه و غیرمنصفانهای در ارائة گزارش قیام عاشورا دارد؛ ازاینرو، نمیتوان او را از مورخان و مقتلنگاران معتدل و مورد وثوق و اعتماد بهشمار آورد.
This article aims to investigate and analyze Ibn Kathir Damishqi’s (774 LAH) method and style of historiography about the event of Ashura based on his book "Al-Bidaya wa A-Nahaya". Considering that this historian has a special method and approach in reporting the event of Ashura and its surrounding events and issues, the review and analysis of his report presents remarkable points for researchers. Providing a brief description of Ibn Kathir's life and his scientific personality, this research criticizes and analyzes his report on the history of Ashura and discusses its characteristics. The result of this research leads us to an important point: although Ibn Kathir is more influenced by Tabari's report of the Ashura event, but due to his Ottoman and Umayyad orientation, he has a biased and unfair approach in reporting the Ashura uprising. Therefore, he cannot be considered as a moderate, trustworthy and reliable historian.
خلاصه ماشینی:
کتاب البداية و النهاية ابنكثير دمشقي، از متون قرن هشتم است و در زمرة منابع متأخر بهشمار ميآيد؛ بااینحال مطالعه و واکاوي گزارش وي دربارة واقعة عاشورا و ماهيت و اهداف قيام سيدالشهداء(، با توجه به ديدگاه مذهبي متفاوت نويسنده و رويکرد متعصبانة وي به قيام امام حسين( و نگرش منفعلانه و چهبسا مدافعانه و مثبت به عاملان و مسببان اين واقعه، شايان توجه و تأمل است.
بازشناسي گزارشهاي ابنكثير ابنکثير در گزارش خود از قيام امام حسين(، بيشترين اخبار را از ابومخنف ـ بهنقل از تاريخ طبري ـ نقل كرده است.
در پاسخ به اين ادعا بايد گفت: اولاً برخي از اخبار بر برابري و همسانيِ شخصيت اين دو برادر دلالت دارد؛ چنانکه پيامبر اکرم( دربارة آن دو فرمود: حسن( و حسين( هر دو اماماند؛ قيام کنند يا صلح کنند؛ 5 6 ثانیاً براساس باور اعتقادي اماميه، ائمه( از يک نور آفريده شدهاند 7 8 و همگي معصوم و مصون از خطا و اشتباهاند؛ 9 10 ازاينرو، آنان اشتباه نميكنند تا لازمة آن، اعتراض يا اختلاف با معصوم ديگر پديد آيد.
». 5 6 البته او هيچ توضيحي براي ادعايش نياورده است؛ اما اگر نقل وي با نقل طبري مقايسه شود، معلوم ميشود که چرا او برخي از عبارات اين نامه را از اضافات راويان شيعه دانسته است؛ چراکه طبري متن نامه را اينگونه آورده است: «فان الله اصطفي محمداً علي خلقه، واكرمه بنبوته، واختاره لرسالته، ثم قبضه الله اليه وقد نصح لعباده، وبلغ ما ارسل به وكنا اهله وأوليائه واوصيائه وورثته وأحق الناس بمقامه في الناس...