چکیده:
یکی از مهمترین مسائل تاریخ اسلام، بررسی اقدامات زمینهساز ائمه اطهار؟عهم؟ برای آگاهی مردم از غیبت حضرت مهدی؟عج؟ و پذیرش این مسئله است. بدیهی است که ائمه سامرا بهویژه امام حسن عسکری؟ع؟ درخصوص این مسئله، نقش بهسزایی داشته و تحلیل اقدامات ایشان براساس نصوصی که از آن حضرت باقیمانده است، اقدامی مهم و شایسته است. مسئله اصلی این پژوهش آن است که امام حسن عسکری؟ع؟ برای تبیین مسئله غیبت و زمینهسازی آن در جامعه اسلامی از چه روشهایی استفاده کرده و چه نوع اقداماتی انجام دادهاند. به همین منظور در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا به عنوان یکی از بهترین روشهای تحقیق میانرشتهای برای متنپژوهی، به تحلیل روایات و مکاتبات باقیمانده از آن حضرت پرداخته و تلاش شده است تا بهواسطه تجزیه و تحلیل کمّی و کیفی و توصیفی این متون، ابتدا به درکی جامع از ساختار آنها دستیافته و در نهایت کارکرد این متون برای تبیین مسئله غیبت حضرت مهدی؟عج؟ و زمینهسازی آن را کشف و تبیین نمائیم. آنچه ضرورت اینگونه پژوهشها را نشان میدهد، توجه به نقش تربیتی ائمه اطهار؟ع؟ در جامعه اسلامی و اهمیّت متن پژوهی احادیث به عنوان یکی از مهمترین منابع دینی جهت شناخت ابعاد مختلف فرهنگی و اجتماعی حوادث تاریخی است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که تبیین چگونگی اقدامات و استخراج روشهای آن حضرت بهمنظور الگوگیری و استفاده امروزی در جامعه اسلامی یک مسئله بسیار مهم و ضروری برای شیعیان دوازده امامی است، لذا در این پژوهش به دنبال آن هستیم تا با نگاهی کلی به منطق حاکم بر روایات و مکاتبات امام حسن عسکری؟ع؟ که با شیعیان و حتی مخالفان دین صورت گرفته، روشهای ایشان برای زمینهسازی مسئله غیبت را استخراج کرده و در نهایت مهمترین مؤلفههای مطرح شده از سوی ایشان در مجموعه روایات را به دست آوریم.
(معارف، 1376: 343-339) نکته قابل توجه در این بخش و دیگر مکاتبات آن است که امام حسن عسکری؟ع؟ در پاسخ به پرسش افراد، به گونهای عمل میکردهاند که علاوه بر پاسخگویی علمی و دقیق به آن فرد، از علم غیب خود نیز استفاده کرده و مطالبی را به عنوان ضمیمه پاسخ، بیان نمودهاند تا افراد با مطالعه آن بخش خاص نامه متوجه شوند که فرستنده نامه، عالم به همه احوال درونی و باطنی ایشان بوده و از همه اسرار آگاه است.
(کلینی، 1365ش: ج1، 509) در این بخش، آنچه بسیار مهم و قابل توجه است، تلاش امام برای به کارگیری علم غیب خود جهت اثبات امامت و حقانیت خود و فرزندشان حضرت مهدی؟عج؟ میباشد که تنها پس از یک دستهبندی کلی و احصاء جمیع نامهها میتوان متوجه آن شد وگرنه با مشاهده هر نامه ممکن است ذهن انسان به سمت آن موضوع خاص معطوف شده و از درک کلیت موضوعاتی که در این زمینه بیان شدهاند، غافل شود.