چکیده:
این مقاله برآن است که لذت و شادی را از منظر نمط هشتم اشارات و تنبیهات ابن سینا، دانشمند بزرگ ایران اسلامی و جهان (علم، فلسفه و منطق، طب و حکمت). با اشعار مولوی شاعر بزرگ ایران و دنیا به عنوان یک عالم عارف و اندبشمند متفکر در اندیشۀ اسلامی و حافظ، شاعر و غزلسرای بزرگ قرن هشتم بررسی و مقایسه نماید. با عنایت به اهمیت مسئله و تأثیر هر سه اندیشمند در بحث علم، فلسفه و عرفان اسلامی تحقیق در این مورد ضروری مینمود. با این فرضیه که زبان عرفان ابن سینا در نمط هشتم با زبان مولوی در دیوان شمس و مثنوی و غزلیات حافظ در دیوانش مشابهت معناداری دارد به این سؤال مهم پاسخ می دهیم که آیا زبان مولوی و حافظ در اشعارشان با ابن سینا دربارۀ لذت و شادی چگونه است؟ ما با آوردن مستندات به روش تحلیلی-توصیفی از نمط هشتم اشارات و تنبیهات ابن سینا و اشعار مولوی در دیوان شمس و مثنوی و غزلیاتی از دیوان حافظ به این نتیجه رسیدیم که اشعار مولوی در دو اثر بزرگ فوقالذکر و غزلیات حافظ با مفاهیم نمط هشتم اشارات و تنبیهات در مورد لذت و شادی و مترادفات آن تشابه معناداری دارد.
In this article we intend to bring joy and happiness form the perspective of the eighth method of references and punishments of ibn sina the great scientist of Islamic iran and the world ( science- philosophy and logic- medicine and wisdom) with the poems of rumi the great poet of iran and the world lets examine and compare him as a mystic and thoughtful scholar in Islamic thought and hafez the great lyric poet of the eighth century. Given the importance of the issue and the influence of all three nobles in the discussion of Islamic science philosophy and mysticism research in this regard is essential. Assuming that ibn sina mystical language in the eighth method is significantly similar to rumi language in divan shams and masnavi and hafez lyric poems in his divan we answer the important question of how rumi and hafez language in their poems with ibn sina about pleasure and happiness? We came to this conclusion by bringing documents form the eighth method of ibn sina allusions and punishments and rumi poems in divan shams and masnavi and lyric poems form hafez divan rumi poems are mentioned in two great works and hafez lyric poems have significant similarities with the concepts of the eighth method of allusions and punishments about pleasure and happiness and its synonyms.
خلاصه ماشینی:
فصل نامه علمي تفسير و تحليل متون زبان و ادبيات فارسي (دهخدا) دورة١٣، شمارة٤٩، پاييز ١٤٠٠، صص ١٧٧ -١٩٥ تاريخ دريافت : ٩٨/٥/٩، تاريخ پذيرش : ٩٨/١٠/٢٦ (مقالۀ پژوهشي) بررسي و مقايسه لذت و شادي از منظر ابن سينا، مولوي و حافظ مسعودپرتوينژادفومني ١،دکترمحمدرضاشادمنامن ، 2 3 دکترعليرضانيکويي چکيده اين مقاله برآن است که لذت وشاديراازمنظرنمط هشتم اشارات وتنبيهات ابن سينا، دانشمندبزرگ ايران اسلاميوجهان (علم ،فلسفه ومنطق ،طب وحکمت ).
گه جام مست گرددازلذت ميتو گــه ميبه جوش آيدازچاشنيجامت (همان ،جزءاول ،غ ٤٣٧:٢٥٣) حافظ هم لذت وشاديخودراازجرعه يجام دوست ميداندکـه سـاقيلعـل لـب دوست به اوبخشيده است .
ازلذت بوهاياووزحسن ازخرماياو وزقل تعالوهاياوجان هابه درگاه آمده (مولوي،جزءپنجم ،غ ٢٢٧٩:١٠٣) حافظ زلف معشوق رابرترازمشک ختن ميداند: ازخطاگفتم شبيزلف تـورامشـک خـتن ميزندهرلحظه تيغيموبراندامم هنوز نام من رفته رست روزيبرلب جانان به سـهو اهل دل رابويجان ميآيدازنامم هنوز (حافظ ،غ ٢٥٩،١٣٥٨:٥١٨) دراشارات وتنبيهات آمده است که :«ان اللـذه هـيادراکونيـل لوصـول مـاهـوعنـد المدرککمال وخير»«لذت درحقيقت بادريافتن ورسيدن به چيزياست ازآن جهت کـه پيش دريافت کننده خيراست »(ابن سينا،١٣٦٨:٤١٧).
ايرستخيزناگهان وي رحمت بيمنتهـيايآتـش افروختـــه دربيشــــۀانديشـــه ها درسينه هـابرخاسـته انديشـه راآراسـته هم خويش حاجت خواسته هم خويشتن کرده روا ايروح بخش بيبدل ويلذت علم وعمل باقيبهانه ست ودغل کاين علت آمدوان دوا (همان ،جزءاول ،غ ١:٤) حافظ نيزتوصيه ميکندبرايرسيدن به حضوريارهمۀدنياومافيهارارهاکن .
آنچه کـه درنمط هشتم اشارات وتنبيهات ابن سيناآمده است مشابهت معنادارباديدعرفانيمولـوي وحافظ درموضوع لذت معنويوشادابيدارد.
که هم ابن سينادرنمط هشتم اشارات وتنبيهات به آن تاکيدورزيده است وهم مولويوحافظ دراشعارخودبطوراعم واکمل به آن پرداخته اندکه لذت وشادابيحقيقي دروصال حريم حضرت حق ميباشدکه آرامش بخش ولذت آوراست .