چکیده:
کتاب الفتوح اثر ابومحمّد احمد بن علی، معروف به ابن اعثم کوفی، احتمالاً اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هـ.ق به زبان عربی نگاشته شد. محمّد بن احمد مستوفی هروی بخشی از این کتاب را در سال 596 هـ.ق به دستور یکی از امرای خوارزم به فارسی ترجمه کرد. ژرار ژنت نظریۀ فزونمتنیّت را پیرامون ارتباط متون با یکدیگر مطرح کرد. در پژوهش حاضر، تلاش شده است روایت عاشورا در کتاب الفتوح ابن اعثم با ترجمۀ فارسی الفتوح مقایسه و بررسی شود. برای این مقایسه و تطبیق، از نظریۀ فزونمتنیت ژرار ژنت بهره گرفته شد. بر اساس این نظریه، متن ب (زیرمتن) تحت تأثیر متن الف (زبرمتن) آفریده میشود. ارتباط فزونمتنی متون در دو شکل تقلید و دیگرگونگی و سه حالت تفنّن، هجو و جدّی قابلبررسی است. تغییرات ایجادشده در زیرمتن نسبت به زبرمتن، گشتار نام دارد که به انواع گشتار کمّی، کاربردی و کیفی قابلتقسیم است. بر اساس این نظریه، روایت ابن اعثم برای ترجمۀ فارسی الفتوح، یک زبرمتن در نظر گرفته شد. بر مبنای نتایج پژوهش، روایت فارسی الفتوح با گشتارهای برش، انبساط، فزونسازی، ارزشگذاری دوباره و ارزشکاهی دچار دیگرگونگی شده و همچنین نسبت به روایت الفتوح عربی، نمایشیتر، عاطفیتر، ادبیتر و با گرایش شیعی نوشته شده است.
کتاب الفتوح لابی محمد احمد بن علی، المعرف باسم ابناعثم الکوفی، ربما کتب بالعربیه فی اواخر القرن الثالث واوايل القرن الرابع الهجری. قام محمد بن احمد مصطفی هرفی بترجمه جزء من هذا الکتاب الی اللغه الفارسیه سنه 596 ه بامر احد حکام خرازم. اقترح جیرار جینیت نظریه الاتساﻋﻳه اﻟﻧﺼﻳه حول العلاقه بین النصوص. وفقا لهذه النظریه ،یتم انشاء النص B تحت تاثیر النص A. یمکن دراسه العلاقه الاتساﻋﻳه ﺑﻳن لنصوص فی شکلین من التقلید والتغییر و ثلاثه انماط من المرح والهجاء والجدیه. تسمی التغییرات التی تم اجراوها فی النص الثانی مقارنه بالنص الاولی، التحویل، والتی یمکن تقسیمها الی تحویل کمی وتطبیقی ونوعی. فی هذا البحث، تم تحلیل روایه عاشوراء فی کتاب ابناعثم ومقارنتها مع روایه عاشوراء فی ترجمه الفتوح الفارسیه. بحسب نتايج البحث، فقد تغیرت روایه الفتوح الفارسیه بالتحویلات: القطع والانبساط والتوسع واعاده التقییم وتناقص القیم، کما انها اکثر درامیه وعاطفیه وادبیه وشیعیه من روایه الفتوح العربیه.
Al-Futuh by Abu Muhammad Ahmad ibn Ali, known as Ibn A'tham Kufi, was probably written in Arabic in the late third and early fourth centuries. Muhammad ibn Ahmad Mostofi Heravi translated a part of this book into Persian in 596 AH by the order of one of the rulers of Kharazm. Gerard Genette proposed the theory of Hypertextuality around the relationship between texts. In the present study, an attempt has been made to compare and compare the narration of Ashura in the book of Al-Futuh Ibn A'tham with the Persian translation of Al-Futuh. For this comparison, Gerard Genet's theory of redundancy was used. According to this theory, text B (Hypertext) is created under the influence of text A (Hypotext). The contextual relationship of the texts can be examined in two forms of imitation and otherness and three modes of humor, satire and seriousness. Changes made in the subtext compared to the rough text is called torque, which can be divided into quantitative, applied and qualitative torque. According to this theory, Ibn A'tham's narration was considered a rough text for Al-Futuh Persian translation.