چکیده:
امام کاظم (ع) ارجمندترین و مشهورترین فرزند امام صادق (ع) بود. در مورد صفات و
رفتارهای اخلاقی ایشان تا کید بسیار شده است. آن حضرت در علم، حلم، تواضع،
مکارم اخاق، کثرت صدقات و سخاوت و بخشندگی ضر بالمثل بود. بدان و
بداندیشان را با عفو و احسان خویش تربیت میفرمود. به دلیل سجایای پاک اخلاقی
نزد مردم محبوبیت فراوانی داشت و درباره او کراماتی قائل بودند. ایشان مظهر اتمّ
در روی زمین و در همه عوالم وجود» خلیفة الله «کمالات غیر متناهی الهی و به حق
بود و قرآن با تجسم کامل در شخصیت ایشان نمودار بود. در این مقاله شخصیت
قرآنی امام مورد بررسی قرار میگیرد و به جامعیت آن امام از جهات اخلاقی، علمی،
اجتماعی، سیاسی و فرهنگی به اجمال میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
پراکنـده شـدن تعـداد فـراوان بـردگان در جامعـه اسـلامي بـدون رعايــت مســائل اخلاقــي و تربيــت اســلامي ، گســترش تباهــي را بــه دنبــال داشــت ، امــا امام کاظم(ع) هماننــد جــدش اميرالمؤمنيــن علی علیه السلام کــه بــا برخــورد اســلامي خويــش بخشــي از موالـي عـراق را بـه سـمت خويـش جـذب کـرد، کوشـيد تـا حيثيـت اجتماعـي ايـن قشـر را بــالا ببــرد.
چنيــن رفتــار ناعادلانــه و آميختــه بــا تبعيــض ايـن پــدر پيامبراکــرم ؟ را ناراحــت کــرد و فرمــود: « چــرا در ابــراز محبــت نســبت بــه فرزنــدان خــود به طــور مســاوي برخــورد نميکنــي ؟»٦٣ از نظـر امام کاظم(ع) نـه تنهـا ابـراز علاقـه و اظهـار محبـت بايـد بـر مبنـاي عدالـت باشـد، بلکــه ابــراز خشــونت نيــز بايــد بــر پايــه عدالــت اســتوار گــردد تــا غــرض از آن کــه ســازندگي و رشـد انسـان اسـت ، بـه خوبـي حاصـل شـود.
امام کاظم(ع) فرزنـدش را بـه ايـن موضـوع توجـه مي دهـد کـه بي تفاوتـي و تنبلـي عـلاوه بــر ايــن کــه بهره منــدي از نعمت هــاي دنيــوي را مانــع ميگــردد، در آخــرت نيــز انســان تنبــل و وظيفـه ناشـناس را از لطـف خداونـد بي نصيـب مـي دارد.
در تعاليمــي کــه امام کاظم(ع) بــه يکــي از فرزندانـش مي دهـد بـا تأکيـد از او مي خواهـد تـا بـه عواقـب زيانبـاري کـه در اثـر عـدم رعايـت اخـلاق اجتماعـي گريبانگيرشـان مي شـود، توجـه داشـته باشـد.
روايــت شــده اســت کــه امام کاظم(ع) بــه مــردي روســتايي زشــت چهــره رســيد و بــر او سـلام کـرد و نـزد او فـرود آمـد و زمانـي دراز، بـا او گفت و گـو فرمـود، سـپس بـه او گفـت کـه آيـا اگـر نيـازي برايـش رخ داد آن را بـراي امـام انجـام مي دهـد.