چکیده:
یکی از پرسمانهای برجسته و کاربردی در آموزههای هدایتی قرآن، روشهای رویارویی و تعامل قرآن با مخاطبان است. این مقاله با هدف بررسی روشهای روشنگری قرآن در پیوند با فرهنگ زمانه عصر نزول، نگارش یافته است. در این پژوهش با واکاوی گزارشهای تاریخی و منابع تفسیری و با گردآوری گزارشهایی از سویههای فرهنگ زمانه، نمایانترین روشهای قرآن از آیات اتخاذ گردیده و مورد واکاوی قرار گرفته است. قرآن کریم با نگرش اصلاحی در هر زمینهای، روشهایی مانند: سنجش و ارزیابی با منطق متعارف، روش ترکیبی از عقل معاش و نگرش معنوی، باورانندگی به رستاخیز، کاربست فروتنی، رعایت تدریج و... را یادآور شده است. با الگوبرداری و بهرهگیری از این روشها، نیازهای ناظر به به سازی فرهنگ در سطوح گوناگون برآورده میگردد.
One of the prominent and practical questions in the guiding teachings of the Qurchr ('39') an is the methods of confrontation and interaction of the Qurchr ('39') an with the audience. This article has been written with the aim of examining the methods of enlightenment of the Qurchr ('39') an in connection with the culture of the time of revelation. In this research, by analyzing historical reports and interpretive sources and by collecting reports from aspects of the culture of the time, the most prominent methods of the Qurchr ('39') an have been adopted from the verses and have been analyzed. The Holy Quran with a corrective attitude in any field, methods such as: measurement and evaluation with common logic, synthetic method of subsistence wisdom and spiritual attitude, belief in the resurrection, the use of humility, gradual observance, etc. have been reminded by modeling and using from these methods, the needs of culture improvement at various levels are met.
خلاصه ماشینی:
كاربست توامان عقل معاش و نگرش معنوي در برابر يكسو نگري و سوادگري جاهلي عقل، نيروي حسابگر در باطن انسان است كه فرد ميتواند به وسيله آن آگاهانه بسنجد و همه سويههاي كار را بررسي كند كه چه تأثيري نسبت به آينده و سرنوشت او دارد، پس به تناسب آن تصميم بگيرد و بهگونهاي رفتار كند كه برايش مطلوب باشد، (مصباح يزدي، 1376: 2 / 209 ـ 207) عقل معاش يك قوه روحاني انساني است كه به وسيله آن انسان قدرت تدبير در امور معاش را مييابد و نيك و بد را تمييز ميدهد كه به آن عقل مصلحتانديش هم ميگويند؛ همانگونه كه قرآن ميفرمايد: شراب و قمار گناه بزرگي است و در عين حال منافعي هم دارد اما مفاسد شراب از منافع آن براي جامعه بشري بيشتر است (بقره / 219)، اين مسئله كاملاً همخوان با عقل و منطق است چيزي كه ضررش بسيار بيشتر از منفعت آن باشد، انسان عاقل از آن پرهيز ميكند، قاعده اهم و مهم نيز بر همين اساس است.
در قرآن بارها به روي مسئله مبارزه با كمفروشي و تقلب در وزن و پيمانه تأكيد شده است؛ چنانكه در آيه 85 سوره اعراف بيان شده است: حضرت شعيب× قوم خود را پس از دعوت به توحيد، ابتدا به كيل و ميزان و اجتناب از كمفروشي دعوت كرده است و آنها را از فساد در زمين بر حذر داشته است؛ زيرا اساس زندگي اجتماعي، بر مبادله و دادوستد، معاملات مالي است كه از اركان حيات اجتماعي انسان است پس اگر به كسي از راه كمفروشي خيانت شود تدبير او در زندگياش تباه ميشود و اگر اين مرض (كمفروشي و ندادن حق مردم) همگاني شود كل تدبير و نظام معيشتي اجتماع، دچار فروپاشي ميشود.