چکیده:
شهر زیارتی مشهد مقدس که پایتخت فرهنگی- مذهبی ایران لقب گرفته، علاوه بر مرقد امام رضا (ع) حاوی نمادهای پیرامونی است که در فرهنگ عمومی مردم نقش ایفا میکند. نمادهای مذهبی ضمن اینکه نشاندهنده فرهنگ مردم هستند، تأثیر زیادی در بازنمود و تداوم فرهنگ دارند. بنابراین، مطالعه نمادها، بهویژه نمادهای مذهبی، از منظر مطالعات فرهنگی از اهمیت ویژه برخوردار است. از جمله نمادهای مهم و بسیار معروف پیرامون حرم رضوی «پنجره فولاد» است. نگارنده با اتخاذ رویکرد پدیدار شناختی و استخدام مفهوم «مکان مقدس» میرچا الیاده، جهت کشف معانی ذهنی زائران دارای تجربه زیسته پیرامون پنجره فولاد، از فنون «مصاحبه»، «مشاهده»، «مشارکت» و «بررسی اسناد» بهره برده است. تحلیل یافتههای حاصل از مطالعه میدانی با روش «تحلیل مضمون» نشان میدهد پنجره فولاد با مضمون فراگیر «مکان مقدس و متعالی»، در ذهنیت ایرانی، محل تلاقی آسمان و زمین، جزئی از ساختار کلان اماکن مقدس شیعی، دستآویز مستحکم، نیروبخش، شفادهنده، امیدبخش، دلانگیز، دگرگونکننده، محرک جوانمردی، و درگاه امام رضا (ع) تلقی میشود.
The pilgrimage city of Holy Mashhad, which has been called the religious and cultural capital of Iran, in addition to the shrine of Imam Rida (as) contains surrounding symbols that play a role in the general culture of the people. Religious symbols, while representing the culture of the people, have a great impact on the representation and continuity of culture. Therefore, the study of symbols, especially religious symbols, is of particular importance from the perspective of cultural studies. One of the most important and famous symbols around the Razavi shrine is the "steel window". By adopting a phenomenological approach and employing the concept of "sacred place" by Mircea Eliade, the author has used the techniques of "interview", "observation", "participation" and "examination of documents" to discover the mental meanings of pilgrims living around the steel window. The analysis of the findings of the field study with the method of "content analysis" shows that the steel window with the comprehensive theme of "holy and sublime place", in the Iranian mentality is considered as the confluence of heaven and earth, a part of the great structure of Shiite holy places, a stronghold, invigorating, healing, hopeful, heartwarming, transformative, stimulating chivalry and the Shrine of Imam Rida (as).
خلاصه ماشینی:
مقاله پژوهشي بررسي پديدارشناختي پنجرة فولاد مشهدالرضا دريافت : ۱۷/ /۱۳۹۹ پذيرش: ۱۳۹۹/۸/۱۸ کريم خانمحمدي ۱ چکيده شـهر زيارتـي مشـهد مقـدس کـه پايتخـت فرهنگـي مذهبـي ايـران لقـب گرفتـه ، عـلاوه بـر مرقـد امـام رضـا حـاوي نمادهـاي پيرامونـي اسـت کـه در فرهنـگ عمومـي مـردم نقـش ايفـا ميکنـد.
امــا اينکــه چــرا ايــن اتفــاق در ســرزمين مقــدس رخ ميدهــد، دليلــش ايــن اســت کــه در ايــن سـرزمين خداونـد متعـال بـا موسـي تکلـم کـرده اسـت يعنـي در سـرزميني کـه موسـي بـه عنوان امــام و اســوه بــا خداونــد متصــل شــده ســاير مــردم نيــز ميتواننــد از طريــق حلــول ملائکــه در ايـن سـرزمين ، بـه مـاورا مرتبـط شـوند.
از ايـن رو، در ايـن پژوهـش محقـق بـه دنبـال ايـن أَُخوکُـمَْ علـيُّْ بـنُ مُومَّـَـسديْبــَ عن ُالإـْسمُ ـآَحل قَُمَ حْبــمَّن دُوَفَسسَـــُلي ه ــَعن نَْجأَْعدْفََيــانرُکـم ْوََ عاــْحن ظُأَبـيوــاَ ـأَـانََّ ُقمُـوـوَسل ُـيلَُکْ بــن (به تصویر صفحه مراجعه شود) ســؤال اســت کــه «پنجــره فــولاد» در تجربــۀ زيســتۀ ايرانيــان چگونــه انعــکاس يافتــه اســت ؟ بــه عبــارت دقيق تــر، پنجــره فــولاد مشــهدالرضا بــراي زائــران چگونــه پديــدار ميشــود؟ تاريخچۀ نشانگاه حـرم امـام رضـا داراي صحن هـاي مختلفـي اسـت کـه چهـار صحـن نزديـک بـه حـرم بـه نامهـاي «صحـن گوهرشـاد» در جنـوب، «صحـن جمهـوري اسـلامي» در غـرب، «صحـن آزادي/ صحـن نـو» در شـرق و «صحـن انقـلاب اسـلامي/ صحـن کهنـه يـا عتيـق » در شـمال واقع اسـت .