چکیده:
جوزای نطنزی یکی از شاعران دوره بازگشت ادبی است که در دوران فتحعلی شاه قاجار میزیسته است. اثر وی« مطلع الانوار» نام دارد که دو نسخه از این دست نوشته موجود است،نسخۀ اول، در کتابخانه مجلس شورای اسلامی به شماره 963نگهداری میشود و به نام «دلگشا» معرفی شده است . همچنین نسخه دیگری به شماره 2311 در کتابخانه ملی ایران موجود است. در مقالۀ حاضر اشعار جوزای نطنزی در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی سبکی شده است. در سطح زبانی، بخش آوایی اکثرا از اوزان متوسط و خفیف استفاده شده است و از اوزان سنگین و مهجور خبری نیست. اوزان اشعار وی همان اوزان غزلهای حافظ است. در بخش واژگانی، در سطح مفردات و ترکیبات، هیچگونه ابتکار و نوآوری دیده نمیشود و بیشتر لغات بکار رفته عربی است که از واژههای معمول و متداول در زبان فارسی محسوب میشوند. در بخش نحوی اشعار وی دستورمند است و ارکان جمله مطابق نثر در کنار هم قرار گرفته است. در سطح فکری، مضامین بکار رفته تکرار مضامین قدماست و عرفان بکار رفته، عرفانی تقلیدی و تکراری است و اندیشه و مضمون تازهای در اشعار وی دیده نمیشود. در سطح ادبی، تشبیه و استعاره بیشترین سهم را برعهده دارند و تشبیه حسی به حسی بیشترین کاربرد را دارد. از صنایع بدیع لفظی و معنوی متداول استفاده شده و بطور کل مبنای کار وی بر تقلید استوار است و سعی دارد هم از نظر لفظ و هم شیوۀ بیان و محتوا و مضمون به سرمشقهای خود ، نزدیک شود. وی سبک عراقی را سرمشق خود قرار داده و از میان شاعران این دوره به شعر حافظ توجه بیشتری داشته است.
Jawzah Natanzi is one of the poets of the literary era who lived during Fath Ali's reign. His work is titled "Informed Al-Anwar", which has two copies of this manuscript, the first copy, kept in the Library of the Islamic Parliament No. 963 and introduced as "Delgosha". There is also another copy number 2311 available at the National Library of Iran.
This article studies the style of Natanzi's poetry at three levels: linguistic, intellectual and literary. At the linguistic level, the phonetic part is mostly used of mild to moderate weights, and there is no news about heavy weights. The weights of his poems are those of Hafiz's sonnets. In terms of vocabulary, at the level of singularities, there is no innovation, and most of the vocabulary used is Arabic, which is a common word in Persian. In the syntactic section of his poems he is instructive, and the elements of the sentence are in accordance with the prose. At the intellectual level, the themes used are old-fashioned themes, and the mysticism is imitation and repetitive, and no new thought or theme can be found in his poems. At the literary level, metaphor and metaphor play the most part and sensory-metaphor is the most used. He has used the traditional rhetorical and spiritual industries, and generally his work is based on imitation, trying to get closer to his role models both in terms of speech and in the manner of expression and content. He exemplified the Iraqi style and paid more attention to Hafiz's poetry among the poets of this period.
خلاصه ماشینی:
اصطلاحات علمی و تعابیر اصطلاحات و واژه های نجومی مشتری آینـه دار و طلـب حسـن کنـد خرمن جنس زحل سوخته شد از آهـی (مطلع الانوار:١٥) خورشید و ماه را نبود نور ذات خـویش روشن چراغ هر دو به کیوان کند علـی (همان : ٣٦٩) محمــود پیــام آور تشــریف تــو آمــد در برج شرف تا کـه شـود زهـره اظهـر (همان : ٨٢٧) کوکــب افــلاک اول اختــر بــرج قــدیم انجم نورالهی شمس دین و عقل و رای (همان : ٤٠٤٣) گاهی با تخلص خود«جوزا» ایهام تناسب میسازد: در حمل بود شه انجم رفت جـوزا در اسـد مشتری طالع عطارد شد جـواب التـذاذ (همان : ٣٢١٣) (کیوان : ٢٦١ و ٦٦٣ / مشتری: ١٤٦٢/ برج عقرب :٢٤٤٩ و ٢٥٣٩و٣٧١٤ / برج : ٢٦٥٨ / برج سعادت : ٣١٠٠ ) اصطلاحات موسیقی رســـاندند افغـــان بـــه چـــرخ کبـــود ز آواز چنـــــگ و نواهـــــای عـــــود (همان : ١٩٥٤) مطربــا ســرد کــن ســرود غــم زدای چنـــد گـــوی از نشـــیب و از فـــراز (همان : ٣٣٤٠) از پرده های دل بـرون آرم همـی آواز را ساقی ببخشا ساغری تا فـاش گـویم راز را (همان : ٢٥١٠) مطرب بنال امشب دمی زایل کن از وی هر غمی بخراش و بخروشان همی هم چنگ و هم آواز را( همان : ٢٥١٦) (مطرب : ٢٨٠ و ٦٨٥ و ٧٣٣و ١٨٨٠و ٢٢٩٦، ٢٦١٦و ٢٩٢٩ و ٣٣٤٠ و ٣٥٥٩/ مضمار: ؛ چنگ و چغانه : ١٨٨٠ و ٢٢٩٥و ٤٢٢٢/ چنگ : ٢٥١٦ ؛ ٢١٣ و / نی و چنگ : ١٣٦٦ و ٤٢٦١/ دف : ٤٢٧٢/) اصطلاحات و باورهای عامیانه بااینکه شاعران دورة بازگشت ادبی سعی میکردند از زبان مرسوم زمان خویش استفاده نکنند و از ورود بسیاری از واژه ها به شعر ممانعت میکردند، اما در اشعار جوزای نطزی برخی تعابیر، ضرب المثلها و اصطلاحات عامیانه دیده میشود: آن کــه بــا صــبح خیــالش شــام کــرد طالعش میمـون و فـالش مقبـل اسـت (همان : ٢٦٧٠) مـــه یـــا کـــه پـــری رخـــی نـــدانم خورشـــید ســـپهر یـــا کـــه حـــوری (همان : ٢٠٥١) پرده بگویمت چرا پیش جمال میبری زانکه به چشم آدمی خویش نهان کند پری (همان : ٣٧٨٥) (طالع و فال و بخت میمون : ٢٨٠٩ / فال : ٣٥٧٧ و٣٩٥٣ / پری: ٢١٨٣و ٢٢٣٩ و ٢٥٢٩و٢٥٨٦و٢٧١١و ٢٧٤٢و ٢٩٩٠و ٣٦٣٧) مسائل سیاسی و اجتماعی در اشعار وی بازتابی ندارد و به عبارت دیگر رمزگانهای به کار رفته در اشعار وی با بافت سیاسی اجتماعی دوران شاعر هیچ سنخیتی ندارد، زیرا او تنها با تقلید صرف از رمزگانهای اشعار حافظ پرداخته است .