چکیده:
کتاب «احیاء علوم الدین» را کارنامه گرانقدر غزالی در دوران عزلت او دانستهاند. این اثر اگرچه مخالفان و موافقان بیشمار داشته اما تأثیری ماندگار بر بزرگان علم و ادب بر جای گذاشته است. «تحفة الوزراء» اگرچه چهار قرن بعد از تصنیف «احیاء علوم الدین» به رشته تحریر درآمده اما در زمره آثاری محسوب میشود که از روش کار غزالی در تبویب و تقسیم علوم و اخلاق تأثیر پذیرفته است. البته این تأثیرپذیری منحصر به ساختار اثر نیست بلکه اشتراک و شباهت شرایط اجتماعی هر دو مصنف، پایهها و ساختار فکری و اندیشههای سیاسی آنان و منابع و مآخذ این دو اثر، به خوبی تأثیر رویکرد و اندیشههای غزالی را بر علی شاهرودی بسطامی نمایان میسازد. اهتمام نگارنده در این پژوهش بر آن است تا ضمن معرفی نسخه «تحفة الوزراء» و مؤلف آن به تأثیر و بارتاب اندیشههای غزالی در «احیاء علوم» بر این اثر، بپردازد. اهمیت این نگاشته از یک سو در پرداختن به اثری است که در جامعهای غیر فارسی زبان تصنیف شده و نگارنده آن چون خود اثر، تا کنون ناشناخته باقی مانده است و از سوی دیگر تأثیر متمایز و موسع غزالی را در طول تاریخ فرهنگ اسلامی آشکار میسازد.
خلاصه ماشینی:
«تحفۀ الوزراء» اگرچه چهار قرن بعد از تصنيف «احياء علوم الدين » به رشته تحرير درآمده اما در زمره آثاري محسوب ميشـود کـه از روش کـار غزالـي در تبويب و تقسيم علوم و اخلاق تأثير پذيرفته است .
اهتمـام نگارنده در اين پژوهش بر آن است تا ضمن معرفي نسخه «تحفۀ الوزراء» و مؤلف آن به تأثير و بارتاب انديشه هاي غزالي در «احياء علـوم » بـر ايـن اثـر، بپـردازد.
اين اثر خلاصه شده کتـاب «تحفـۀ السـلاطين » اسـت کـه بـراي سلطان محمد فاتح نگاشته شد و به درخواست محمود پاشا، وزير سـلطان محمـد فـاتح ، زبده و گزيده «تحفۀ السلاطين »، تصنيف و بر آن نام «تحفۀ الوزراء يا تحفۀ المحموديـۀ» نهاده شد، همانگونه که «کيمياي سعادت » نسخه موجز و مختصر «احياء علوم » بود.
اين پژوهش ضمن پرداختن به عصر و زمانه غزالي و سنايي، به اشتراک ديدگاه آن دو در مراحل سير و سلوک پرداختـه و تصوف مورد قبول آنان را مبتني بر شريعت دانسته است ، و بـر همـين مبنـا اسـت کـه غزالي و سنايي اخلاق ديني را بر مباني آموزه هاي عرفاني تلطيف و اصول علمي و نظـري عرفاني را در آثارشان تبيين و تعديل کرده اند.
البته يافتن مآخذ کتاب «احياء علوم » با توجه به عدم اشاره غزالـي بـه آن هـا، دشـوار است زيرا از يک سو غزالي مطالب اخذ شده از ديگران را با تراوش هاي ذهني خود چنـان در هم آميخته که تفکيک آن دشوار است .