چکیده:
امروزه مردم فراوان از روشهای جلوگیری از بارداری استفاده میکنند. دستهای از این روشها، روشهای اورژانسی نامیده میشود و شکلهای گونهگونی دارد که هر کدام عملکردی متفاوت دارد؛ ولی معمولاًیک یا چند عملکرد از این سه عملکرد رخ میدهد: 1. با از بین بردن اسپرم یا کند کردن حرکت اسپرم به سمت تخمک از لقاح و تشکیل نطفه ممانعت میشود؛ 2. مانع آزاد سازی تخمک از تخمدان میشود؛ 3. مانع لانهگزینی تخمک لقاحیافته در دیوارۀ رحم میشود. از منظر فقهی، اصل برائت و ادلۀ جواز عزل میتواند به عنوان دلیل بر حلیت روشهای جلوگیری از بارداری قبل از تشکیل نطفه اقامه شود؛ ولی در صورتی که نطفه منعقد شد اسقاط آن حرام است. با توجه به اینکه بیشتر راههای اورژانسی جلوگیری، ترکیبی عمل میکنند در صورتی که شک شود روشی، مانع لقاح است یا اینکه مانع لانهگزینی شده و سبب اسقاط نطفۀ منعقدشده میگردد، میتوان به استناد صحیح رفاعه حکم به تحریم داد؛ چه اینکه صحیح رفاعه بر حرمت استفاده از داروی سقط در صورت احتمال حاملگی دلالت دارد. بلکه صحیح اسحاقبنعمار که حرمت استفاده از دارو در صورت ترس از حاملگی را روایت میکند نیز بنابر یک احتمال دلیلی بر این موضوع است. از این رو هیچ یک از راههای جلوگیری از بارداری جایز نیست، مگرآنکه مکلف احراز کند که نطفه هنوز منعقد نشده است. دیدگاه نهایی این نوشتار با باور برخی فقها متفاوت است. علت آن است که ایشان در بررسی استفاده از این راهها - با عنایت به اینکه انعقاد نطفه مشکوک است- به اصول عملیه استناد کرده اند؛ ولی در این مقاله با استناد به روایت و دلیل اجتهادی، تلقی حکم شده است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به اینکه بیشتر راههای اورژانسی جلوگیری، ترکیبی عمل میکنند در صورتی که شک شود روشی، مانع لقاح است یا اینکه مانع لانهگزینی شده و سبب اسقاط نطفۀ منعقدشده میگردد، میتوان به استناد صحیح رفاعه حکم به تحریم داد؛ چه اینکه صحیح رفاعه بر حرمت استفاده از داروی سقط در صورت احتمال حاملگی دلالت دارد.
در میان منابع، دلیلی بر حرمت از بین بردن اسپرم یا تخمک یا جلوگیری از رها شدن تخمک وجود ندارد -؛مگر آنکه عناوین دیگری مانند لمس، نظر و ضرر صدق کند که از موضوع مقاله بیرون است-، بلکه میتوان ادعا کرد از ادلۀ جواز عزل، حلیت این راهها استفاده میشود.
دلیلی که در ذیل روایت برای فرق بین محل بحث و مسألۀ عزل آورده شده است شاهد بر این امر است؛ اینکه چون نطفه در رحم قابلیت رشد را دارد اسقاط ممنوع است، گرچه تأخیری در دم رخ نداده باشد.
جملۀ پایانی روایت نیز ناظر به فرض سائل است، وگرنه برداشت سائل و نحوۀ جواب امام بر این دلالت دارد که موضوع حکم حاملگی است و حرمت شامل اسقاط مرحلۀ اول آن که نطفه است نیز میشود.
حکم استفاده از قرصهای جلوگیری در صورت شک چنانکه دانسته شد از میان سه عملکرد پیشگفته عملکرد اول و دوم مربوط به پیش از رسیدن اسپرم به تخمک است و دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد و در عملکرد سوم به علت اینکه مربوط به پس از انعقاد نطفه است اسقاط جایز نیست.