چکیده:
فضای مجازی در جایگاه یک رسانه و عضو جداییناپذیر خانوادهها، ازنظر اخلاقی دارای کارکردی دوگانه است و براساس قوت و ضعف آگاهی اعضای خانواده در استفاده از آن، میتواند بستر شکلگیری فضائل یا رذائل اخلاقی شود. مقاله حاضر با بررسی تاثیرات اخلاقی ضعف سواد خانواده در استفاده از این فضا کوشیده است مهمترین آسیبهایی را که از این رهگذر دامنگیر خانواده (بهطور کلی) یا والدین و فرزندان (بهطور خاص) میشود، شناسایی کند. یافتههای این تحقیق بیانگر آن است که این آسیبها از دستیابی به اهدافی که برای تشکیل نهاد خانواده تعریف شده است، جلوگیری میکند. برای تبیین بهتر مبحث، بعد از تعریف مفاهیم اصلی، ضمن بیان اهمیت خانواده و سواد رسانه، برخی از پیامدهای اخلاقی ضعف سواد رسانه تبیین میشود. در پایان، راهکارهایی برای رفع این پیامدها ارائه میگردد و به برخی از مشکلاتی که در پی تاثیرگذاری آنها بروز مییابد، اشاره میشود. روش تحقیق، تحلیلی و کاربردی و تا حد امکان مبتنی بر اندیشههای اخلاقی اسلام است.
خلاصه ماشینی:
دربارۀ سواد رسانه و خانواده، چندین کتاب به زبان فارسی (مانند بختیاری و دیگران، 1395 و افراسیابی و میربهرسی، 1392) یا پایاننامه (ازجمله میرخانی، 1392 و خدایاری، 1395) و انگلیسی (مانند Subramaniam, 2009 amp; Hin) نوشته شده و حتی برخی از ناشران، مانند انتشارات «فهم»، مجموعهای از کتابها را دربارۀ سواد رسانهای، بهطور کلی، منتشر کردهاند؛ اما دربارۀ پیامدهای ضعف سواد رسانه با توجه به فضای مجازی و خانواده و از منظر اخلاق اسلامی کار چندانی انجام نشده است.
اهمیت و تأثیر سواد مصرف رسانه اهمیت آگاهی خانوادهها دربارۀ شیوۀ درست استفاده از فضای مجازی بهمنزلۀ یک رسانه، ازیکسو، ناظر به ضرورت حفظ امنیت اخلاقی خانواده است که بنیادیترین کانون شکلگیری زندگی فردی و اجتماعی انسان است و ازسویدیگر، بر نقش بیبدیل اخلاق در حفظ سلامت و سعادت جامعه تأکيد دارد.
با توجه به موضوع مقالۀ حاضر باید گفت بدان دليل که امروزه فضای مجازی از عرصههایی است که در آن هم میتوان به اوامر خداوند عمل کرد هم آنها را نقض کرد، بر والدین لازم است شیوۀ استفادۀ درست از این فضا را بیاموزند و به فرزندان خود نیز یاد بدهند.
با توجه به حضور جدی فضای مجازی در خانوادههای امروزی، چنانچه والدين و فرزندان سواد و آگاهی لازم را برای استفادۀ مفيد از اين فضا نداشته باشند، از وظايف خود بازمیمانند كه اين ازنظر اخلاقی امری نكوهيده است و بهتعبير امام علی (، مشغولشدن به كاری بیاهميت است و موجب ازدسترفتن كارهای مهم میشود.