چکیده:
هدفمندی سوره های قرآن، امروزه یکی ازمباحث مهم و تاثیرگذار قرآن پژوهی معاصر شناخته می شود. ازسوئی دیگر، قرآنپژوهان دردو دهه اخیر از زاویه دیگری به تفسیرقرآن نگریستهاند و معتقدندکه این روش نوکمک شایان توجهی به درک مفاهیم قرآن کریم میکند. این روش که به تفسیر ساختاری قرآن شهرت یافته سبک جدیدی در تفسیر قرآن است. دو رویکردهدفمندی و ساختاری براین باورندکه هر"سوره"بسان جامعیت و یک کلیت واحدتلقی شده ومجموعه ای منظم بوده ودارای شخصیت وروحی مستقل است که درکالبدتمام آیات آن جریان داردوچگونگی رابطه آیات با غرض اصلی سوره مطالعه می گردد.
علامه محمدحسین طباطبائی نخستین مفسرشیعی بوده که درتفسیرخودبه اهداف ومقاصدسوره هاوبلکه به ساختارسوره هاتوجه کرده است. وی با گشودن فصلی درابتدای هرسوره باعنوان"بیان"هدف وغرض اصلی سوره رامورد بررسی قرارداده ودرلابلای تفسیرخودمبانی نگرش ساختاری به قرآن رااستوارنموده است. کار سترگ علامه طباطبائی نشان ازآثارمثبت وماندگارنگرش هدفمندبه سوره هاداشته وهم چنین تاثیرشگرف مطالعه ساختاری سوره رادرکشف نکات بدیع وکارآمدرابه همگان اثبات کرده است. هدف مقاله حاضربررسی توصیف قرآن درسوره ابراهیم ازنگاه علامه طباطبایی درتفسیرالمیزان بوده است.
نتایج تحقیق نشان داده که غرض وهدفمندی سوره ابراهیم درتفسیرالیمزان پیرامون"اوصاف قرآنی"است که برپیغمبر اسلام (صلوات الله علیه) نازل شده،آیت،معجزه ونشانه رسالت آن جناب است تامردم راازظلمت ها به سوی نورخارج کرده،وبه راه مستقیم خداوندعزیزوحمیدراهنمائیشان کند. سورهای که تنهابانام"ابراهیم" خوانده میشود. ساختارسوره ابراهیم،براساس تفسیرالمیزان به پنج بخش تقسیم شده وبه بررسی هدف ونقش قرآن درهدایت ودعوت بشربه راه خداوندعزیزوحمیدپرداخته شده است. هدف اصلی سوره ابراهیم مبنی بر"توصیف قرآن"،درتمامی بخش های پنج گانه آن به مثابه بخش های مختلف پیوسته ومرتبط با یکدیگر تبیین شده که معرف رویکرد پیوستگی وتناسب آیات ازمنظرعلامه طباطبایی درسوره ابراهیم بوده است.
در پایان مقاله، نکات تکمیلی تفسیرسوره ابراهیم درپنج بخش ارائه گردیده است: فضائل،مقامات و دعاهای هفتگانه حضرت ابراهیم،انواع اسلوبهای پنج گانه دعوت اسلامی،قرآن شناسی دوآیه اول وانتهایی سوره ابراهیم درزمینه تناسب ابتداوانتهای سوره ابراهیم وجامعیت قرآن،اصول معارف قرآن (توحید،نبوت ومعاد) درسوره ابراهیم،شناخت وبیان عظمت انسان ودانش"فاصله آیات"،جایگاه ونقش آن درتفسیرسوره ابراهیم درالیمزان.
خلاصه ماشینی:
در پایان مقاله، نکات تکمیلی تفسیرسوره ابراهیم درپنج بخش ارائه گردیده است:فضائل،مقامات و دعاهای هفتگانه حضرت ابراهیم،انواع اسلوبهای پنج گانه دعوت اسلامی،قرآن شناسی دوآیه اول وانتهایی سوره ابراهیم درزمینه تناسب ابتداوانتهای سوره ابراهیم وجامعیت قرآن،اصول معارف قرآن(توحید،نبوت ومعاد)درسوره ابراهیم،شناخت وبیان عظمت انسان ودانش"فاصله آیات"،جایگاه ونقش آن درتفسیرسوره ابراهیم درالیمزان.
سابقه وپیشینه تحقیق: پژوهش های موردبررسی حاضر شامل دوبخش مطالب مربوط به"حضرت ابراهیم"وهم چنین مطالب مربوط به"سوره ابراهیم"خواهدبودکه البته به بخش دوم پرداخته خواهد شد 1)کتاب تفسیرسوره ابراهیم(شامل187صفحه)یکی ازآثاروتألیفات آیه الله جوادی آملی است که توسط مرکز نشرفرهنگی رجاءدرسال1363منتشرگردیده است.
علامه طباطبایی بااستفاده ازجمله پایانی آیه اول سوره ابراهیم،به بیان غرض(هدفمندی)سوره ابراهیم در خصوص توصیف قرآن وهم چنین رسالت پیامبر(ص)می پردازد: "آيات كريمه اين سوره، پيرامون اوصاف قرآنى كه بر پيغمبر اسلام (صلوات الله عليه ) نازل شده بحث مى كند و آن را با اوصاف زير معرفى مى نمايد:اين كتاب،آيت ومعجزه ونشانه رسالت آن جناب است ومردم راازظلمت ها به سوى نوربيرون مى كشد،وبه راه مستقيم خداراهنمائيشان مى كند،خدايى كه عزيزو حميد است " ( المیزان ، جلد 23 ،صفحه10) "فراموش نشودهمانطورکه گفتیم بیانات این سوره همه درروشنائی دواسم ازاسامی خدای تعالی، یعنی اسم عزیزوحمیدجریان می یابد"(المیزان،جلد23،صفحه90) علامه طباطبایی به روشهای مختلف به تبیین نقش محوری بودن دواسم ذات باریتعالی(عزیزوحمید)در تمامیت سوره ابراهیم پرداخته است: 1)تبیین جایگاه دواسم خداوندی درتفسیرآیه اول دربخش ابتدایی سوره ابراهیم 2)بیان ومعرفی تناسب آیه اول با آیات دوم وچهارم سوره ابراهیم 3)بیان تناسب بین دواسم خداوندی در"بیان"بخش های پنج گانه سوره ابراهیم.
4)شناخت وبیان عظمت انسان درسوره ابراهیم(آیات32تا34) 5)دانش"فاصله آیات"،جایگاه ونقش آن درتفسیرالیمزان:بیان غرض(هدفمندی)سوره ابراهیم با استفاده ازجمله پایانی آیه اول درخصوص توصیف قرآن وهم چنین رسالت پیامبر(ص).