چکیده:
از مباحث مهم در عرفان عملی، «حالات و مقامات عرفانی» است. سالک در جهت نیل و وصول به حق باید همراه پیر و مرشد خود، منازل و مقاماتی را کسب نماید و در این راه نیز حالاتی بر وی حادث میشود. هدف در پژوهش حاضر بیان بعضی از این حالات و مقامات از دیدگاه ابن سینا و قشیری است؛ که با روش کیفی و به نحو تحلیل محتوی و با استفاده از منابع کتابخانهای صورت پذیرفته است. بعضی از یافتههای تحقیق بیانگر است که: ابن سینا اجمالا در آثار عرفانی خود، مخصوصا در نمط نهم اشارات، بعضی از آنها را تحت عنوان: «مقامات العارفین» مطرح کرده است. قشیری نیز در رساله قشیریه، تفصیلا به بیان تعدادی از حالات و مقامات عرفانی پرداخته است. محقق نیز به روش تحلیلی به بیان، سنجش و مقایسه نظرات این دو دانشمند پرداخته است. از دیگر یافتهها میتوان تعداد حالات و مقامات؛ تقدم تاخر اینها و وجوه اشتراک و افتراق نظر این دو دانشمند را در خصوص حالات و مقامات دانست.
One of the important issues in practical mysticism is "mystical states of mind". In the way to become one with God, the disciple should achieve spiritual positions and experiences along with their preceptor and mentor; also, in this way, some spiritual states occur to them. The aim of the study is to show some of these states and spiritual positions from the viewpoints of IbnSina and Qushayri. The method of this study is a qualitative approach, and the content analysis is conducted using library resources. Some findings of this study reveal that in his mystical books, IbnSina has briefly argued some of these states and positions under the title of "Maqamat al-Aarefin" -- Mystic's Spritual Positions -- especially in the ninth section of "Esharat"-- Indications. Qushayri in his dissertation entitled "Qushayriyeh" has expressed some of the mystical states and positions in detail. The researcher has also analyzed and compared these two scholastic views by using analytic method. Other findings include the number of states and positions, their priority and hierarchy, the similarities and differences between these two scientist's comments about the mystical states and positions
خلاصه ماشینی:
» (ملکشاهی، 1375: 440) در اینجا ابن سینا فصل نخست را به عنوان تنبیه در اشاره اجمالی به مقامات و حالات عارفان ذکر کرده و پس از آن به تفصیل در این خصوص به بحث میپردازد.
». (قشیری، 1391: 105) با این وصف برخی «جمع و تفرقه» را در شمار منازل و مقامها ذکر نموده اند، اما قشیری جز مقامات بیان نکرده و در باب اصطلاحات از آنها سخن به میان آورده است.
ذکر این نکته نیز لازم است که ابن سینا این منازل- به خصوص دربیان نخست- را در مجموع، مقدماتی میداند که سالک را در ادامه سیر یاری میرساند؛ و به این نکته تصریح میکند که بعد از طی این مراحل راهی تازه در وصول آغاز میشود که خود باز حاوی درجاتی دیگر است.
5- قشیری با تفصیل چهل و سه مقام را ذکر نموده و هر کدام از اینها را نیز مستقلا با ذکر مطالب مفصلی از آیات، روایات، نقل قولها و عبارات عرفانی و سخنانی از برزگان دین، اولیاء و متصوفان توصیف نموده است، در حالی که ابن سینا با عبارات نسبتا کوتاه و اجمالی و بعضا رمزی به بیان حدود شش مورد از حالات و مقامات پرداخته است.
7- ابن سینا و قشیری، مانند سایر متصوفان و عرفان پژوهان در خصوص «سیرالیالله» وحدت نظر داشته و سلوک واحدی را قائل بوده، اما هر یک به زبانی مطابق مشاهدات و دریافتهای خود، مدارج و مقامات وحالات عرفانی را بیان نمودهاند.