چکیده:
هاتفی خرجردی جامی(822-927) از شاعران توانای دوره تیموریست که در همه فنون شاعری بویژه مثنویسرایی توانایی و مهارت داشته و به پیروی از نظامی چند منظومه داستانی پدید آورده که از همه بهتر مثنوی تمرنامه است: حماسهای تاریخی در گزارش جنگها، دلیریها، کشورگشاییها، و ویرانگریهای تیمور که آنرا بر بنیاد ظفرنامه شرفالدین علی یزدی سروده است، و در ساخت و پرداخت آن هم اسکندرنامه نظامی و هم شاهنامه فردوسی را سرمشق ساخته است و آمیزهای از سبک و ساختار این دو کتاب را در کار خود آورده است.کهنگراییهای لغوی و دستوری، و پارهای از شگردهای بیانی آن بیشتر اثرپذیرفته از شاهنامه است و استعارهگراییها و مضمونسازیها، نیز ساختار کلی کتاب از اسکندرنامه. ترکیبسازی، اسم صوتهای کمکاربرد، کلمه های ترکی و مغولی، توصیفهای گسترده و خردهسنجانه، تصویرهای تشبیهی و استعاری بسیار و باریک و گاه غیرحماسی، صنایع بدیعی و فنون بیانی و ... از ویژگیهای چشمگیر این منظومه است. مقالهای که پیش رو دارید کوششی است در گزارش این نکتهها و پاسخ این سوال اصلی که: تمرنامه چگونه متنی است و از نظر زبانی چه ویژگیهایی دارد.
خلاصه ماشینی:
معرفی تمرنامه همراه با بررسی ویژگیهای زبانی (ص ١٥٣- ١٣٥) سید محمد راستگو(نویسنده مسئول )١ ، محمد مصطفی رسالت پناهی 2 تاریخ دریافت مقاله : ٩١/٤/٢٧ تاریخ پذیرش قطعی : ٩١/٨/١٠ چکیده هاتفی خرجردی جامی (٨٢٢-٩٢٧) از شاعران توانای دورة تیموریسـت کـه در همـة فنـون شاعری بویژه مثنوی سرایی توانایی و مهارت داشـته و بـه پیـروی از نظـامی چنـد منظومـة داستانی پدید آورده که از همه بهتر مثنوی تمرنامه اسـت : حماسـه ای تـاریخی در گـزارش جنگها، دلیریها، کشورگشاییها، و ویرانگریهای تیمور که آنرا بر بنیـاد ظفرنامـة شـرف الـدین علی یزدی سروده است ، و در ساخت و پرداخت آن هم اسکندرنامة نظـامی و هـم شـاهنامة فردوسی را سرمشق ساخته است و آمیزه ای از سبک و ساختار این دو کتاب را در کار خـود آورده اسـت .
اینک نمونه هایی : سراســــر هزبــــران هنگامــــه نپیچیــــده از کــــار هنگامــــه روی (١٧٦٠) جــــوی همــــه دشــــت زادان درنــــده خــــوی ربــــوده ز شــــیران درنــــده گــــوی (١٩٩٥) ویژگیهای زبانی - کهن کاربردها خواستة ما از کم کاربرد یا کهن کاربردها واژگـان و ترکیباتیسـت کـه روز و روزگـاری روایـی داشته اند و کم کمک در گذر زمان یا از گردونة زبان بیرون رفتـه انـد یـا در لفـظ و معنـی و ساخت دگرگونیهایی پذیرفته اند، و از آنجاکه زبان همواره دچار چنین دگرگونیهاست ، هـیچ جای شگفتی نخواهد بود که تمرنامه سرشار از چنین کاربردها باشد، بویژه که افزون بر کهن بودن خود این متن ، سرایندة آن به متون کهنتری چون شاهنامه و اسکندرنامه بسیار چشم داشته و بسی از کاربردهای کهن آنها را در سخن خویش آورده است ، در واژه سازی نیز توانـا بوده و هرجا نیاز داشته لغات و ترکیباتی ساخته که بسی از آنها روایی چندانی نیافته اند.
نیز آشکار شد که هاتفی در ساخت و پرداخت تمرنامه هم اسکندرنامة نظامی و هم شاهنامة فردوسی را پیش چشـم داشـته و بـا بهره گیری از ویژگیهای ساختاری و زبانی آنها کار خود را سامان داده است .