چکیده:
مسلمانان از ابتدای دعوت پیامبرخدا(ع) و با تشویق آن حضرت، اهتمام ویژهای به نگارش داشتند و همچنین شیعیان با توجه به تاکید پیامبر و اهلبیت(علیهم السلام) ، به نوشتن در حوزههای مختلف اسلامی روی آوردند که باعث تشکیل میراث مکتوب شیعه شد و بخشی از این میراث، دربارة حج و اماکن زیارتی سرزمین وحی است. با توجه به اهمیت حج و عمره، این مقاله، آثار اصحاب ائمه: دربارة حج، عمره و اماکن مقدس حجاز را با رویکرد تاریخی و با روش کتابخانهای، مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که اصحاب ائمه(علیهم السلام) ، همچون دیگر موضوعات مهم فقهی، به حج نیز توجه داشته و به نگارش آثاری در این زمینه همّت گماشتهاند و از آنجاکه مستقیم از اهل بیت(علیهم السلام) روایت میکردند، در واقع این آثار متعلق به آنان است؛ به عبارت دیگر، روایاتی دربارة حج و عمره وجود دارد که توسط راویان، از اهل بیت(علیهم السلام) روایت شده است.
خلاصه ماشینی:
وي از ياران خاص امام کاظم و امام رضا8 و به زاهدترين فرد آل ابيطالب و مستجاب الدعوه مشهور بود (بخاري، ابونصر، 1413، ص71) تنها «کتاب الحج» به او نسبت داده شده که همة آن را از امام کاظم7 روايت کرده است (نجاشي، 1408، ج2، ص80).
عليبن مهزيار اهوازي (عصر امام هادي7) ابوالحسن عليبن مهزيار اهوازي، از اصحاب امام کاظم7 ، و از اصحاب خاصّ امام جواد و امام هادي8 بود (طوسي، 1380، ص381) و از سوي آنان، در برخي مناطق وکيل بود (نجاشي، 1408، ج2، ص75) شيخ طوسي او را جليلالقدر و واسعالروايه و صاحب33 کتاب ميداندکه يکي از آنها کتابي دربارة حج است (طوسي، بيتا، ص88).
) ابومحمد، يونسبن عبدالرحمان اسدي، اهل قم، از اصحاب امام کاظم و امام رضا8 بود و روايات زيادي از آنان نقل کرد (طوسي، 1380، ص346).
موسي بجلي ابوعبدالله، موسيبن قاسم بجلي کوفي، از اصحاب امام رضا و جواد8 و موثق و جليلالقدر بود که سي کتاب تأليف کرد و يکي از آنها «کتاب الحج» است (نجاشي، 1408، ج2، ص335).
علي ابن فضال (اواخر قرن 3) ابوالحسن، عليبن حسن کوفي تميمي، اهل کوفه، فقيه شيعه در کوفه، مورد توثيق و محدث (نجاشي، 1408، ج2، ص83) و از اصحاب امام هادي و امام عسکري8 (طوسي، 1380، ص419) بود.
محمد صابوني ابوالفضل، محمدبن احمد صابوني جعفي کوفي، اهل مصر (نجاشي، 1408، ج2، ص287) و از اصحاب امام هادي7 بود (طوسي، 1380، ص422).