چکیده:
خمریه ابن فارض یکی از آثار برجسته زبان عربی در حوزه عرفان است که مورد توجه بسیاری از شاعران و ادبای عربزبان و فارسیزبان قرار گرفته است. حافظ شیرازی بیشک یکی از شاخصترین شاعرانی است که از این تأثیر بینصیب نمانده است، و به نحوی میتوان برخی غزلیات او را با کمی اغراق شرحی بر خمریه ابن فارض دانست؛ چراکه الفاظ، مضامین و نمادهای مشترکی که در اشعار این دو شاعر بزرگ به چشم میخورد، ما را به تأملی شگرف در شدت تأثیر حافظ از ابن فارض وامیدارد. با تدبّر در دیوان این دو شاعر، به نظر میرسد که خمریه ابن فارض بیشتر از سایر قصاید او بر فکر و شعر حافظ تأثیر گذاشته است. به همین دلیل در این مقاله سعی شده است تحلیل بینامتنی از خمریه ابن فارض و دیوان حافظ صورت گیرد و میزان اشتراکات لفظی و معنایی در دیوان این دو شاعر بررسی گردد.
خلاصه ماشینی:
محمد خاقانی اصفهانی، داوود نجاتی و رضا جعفری ترکسلویه در مقالهای با عنوان «بررسی تطبیقی باده عرفانی در شعر حافظ و ابن فارض» رویکرد عرفانی عنصر شراب را در دیوان آن دو بررسی نمودهاند.
سید فضل الله میرقادری در مقالهای با عنوان «بررسی تطبیقی ویژگیهای عشق در شعر حافظ شیرازی و ابنفارض مصری»، مهمترین ویژگیهای عشق، چون ازلی و ابدی بودن عشق، دشواری راه عشق، فضیلت عشق و معرفت عشق، را مد نظر قرار داده و آنها را در دیوان دو شاعر مقارنه نموده است.
هرآینه چیزی را نوشیدهام که دوری از آن، نزد من گناه است حافظ نیز شراب را مقدس میداند و ارزش و اعتبار زیادی برای آن قائل است به طوری که معتقد است قبولی طاعات، از جمله نماز و روزه و حج و زیارت در گرو زیارت خاک در میخانه و خانه مغان میباشد: ثواب روزه و حج قبول آنکس برد که خاک میکده عشق را زیارت کرد (حافظ، 1378: 88) حافظ باده را پاک و منزه میداند و معتقد است که غسل حقیقی جسم و جان عارف و طهارت لباس و خرقه وی، تنها از طریق شراب، ممکن میشود: به آب روشن می عارفی طهارت کردامام خواجه که بودش سر نماز دراز علی الصباح که میخانه را زیارت کردبه خون دختر رز خرقه را قصارت کرد (همان: 88) غنیمت شمردن شرابخواری حافظ و ابنفارض هر دو لحظه شرابخواری را غنیمت میشمارند خصوصا اگر این بادهپیمایی با یار دلنشین و نغمه چنگ و عود همراه باشد.