چکیده:
هدف این مقاله بررسی تاثیر قرآن بر اشعار شاعر شهیر کرد تبار، غلامرضاخان ارکوازی است . دیوان اشعار غلام رضاخان در میان مردم ایلام و استانهای کرد زبان هم جوار، مشهور است . یکی از دلایل شهرت این شاعر تربیت صحیح خانوادگی و پرورش وی در یک محیط دینی و فراگیری آموزه های قرآن و تاثیر آن بر فکر و اندیشه ی وی بوده است . چون این مقاله در صدد بیان تاثیر قرآن بر اندیشه ی شاعر و تبیین محیطی است که در آن پرورش یافته و زندگی فرهنگی، اجتماعی و سیاسی خود را در آن جا گذرانده است ؛ از این رو، طبق روش مرسوم با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و بررسی اسناد موجود و آثار منظوم شاعر، فرایند ابعاد مختلف زندگی وی به اختصار ترسیم شده است . بررسیها نشان میدهد غلامرضاخان طی حکمی از سوی حسن خان ابوقداره(نوهی اسماعیل خان) به ریاست کل طایفه ی ارکوازی منصوب شده است ؛ ولی بعدها مورد خشم و غضب والی پشتکوه قرار گرفته و خان دستور داده او را در غل و زنجیر کنند؛ و در زندان به او سخت گرفته اند. در نتیجه ، فشار روحی، روانی و جسمی زندان باعث شده که برای تعدیل این سختیها با خدا راز و نیاز کند و حاصل آن اشعار زیبایی است که با الهام از آیات قرآن سروده است .
خلاصه ماشینی:
"ستم پیشه ی وقت را در پیوستن به عشق پایدار و قرآن مجید دیده و به دنبال این بینش ، بیابانگرد وادی عشق شده و به سرودن مناجاتنامه ی معروف خویش (که اوج تعالی عرفان و وحدت وجود را نشان میدهد) دست یافته است و مانند تشنه کامان، روی نیایشگر خود را به سوی معبود کرده و چشمان خویش را به قبله ای مطلق ماورای هستی افکنده و این اشعار را در باب توحید و صفات خدای تعالی سروده است .
غلامرضا خان در بحث توحید افعالی همه ی امور عالم را ناشی از ارادهی الهی دانسته و با دقت در معنای چگونگی افعال انسان به خداوند در چند بیت به این حقیقت مهم اشاره کرده است : یا فه رد واحد قه ییوم قه هار rhǝd, qayyum-ǝ qahafard-ǝ wa ̂ya یا عالم الغیب سՋ پووش سه تتار (دیوان/ ٥٤) rǝ satta-̌puSb, sǝrlǝmolqaya ̂ya یا فه رد واحد، بیناێ بینه زیر nazir ̂be ̈yhǝd, binafard-ǝ wa ̂ya قادر علی کل شی قدیر (دیوان/ ٨٤) ǝn qadiraykol S ̂dǝr-ǝ alaqa شاعر در این ابیات، با اشاره به آیه ی «قل هو اللـه أحد» با درک ویژهای، از ترکیب واژگان فرد و واحد، چنان که کلمه ی واحد نیز وصفی از این ماده است .
١٥ نتیجه گیری در بررسی و جمع بندی کلی آماری که به شکل تصادفی از بندهای ١تا ٤ دیوان به عمل آمد، از مجموع صد بیت ، ٥٩ بیت به قرآن، سی مورد به حدیث ، هجده مورد به نبوت، سیزده مورد به معاد و ٢٦ مورد به توحید اشاره شده است ؛ این بررسی به شکل عینی نشان میدهد که غلامرضا خان ارکوازی در «مناجات نامه ی » خویش به قر آن اتکال بیشتری داشته است ."