چکیده:
واژة عقل ومشتقات آن در زبان عربی، پیش از نزول قرآن کریم بر مفاهیمی خاص دلالت میکرد که در این نوشتار با مراجعه به آراء اهل لغت و نیز سروده های عربی واکاوی خواهد شد. آنگاه با بررسی مفهوم عقل در قرآن کریم به عنوان یک حوزة معنایی و برترین مفاهیم هم نشین و هم معنا و جانشین آن با تکیه بر تفسیر گرانسنگ التبیان شـیخ طوسی کارکردهای عقل تبیین خواهد گشت .
خلاصه ماشینی:
"آنگاه با بررسی مفهوم عقل در قرآن کریم به عنوان یک حوزة معنایی و برترین مفاهیم هم نشین و هم معنا و جانشین آن با تکیه بر تفسیر گرانسنگ التبیان شـیخ طوسی کارکردهای عقل تبیین خواهد گشت .
مفهوم عقل در دورة جاهلی کلمۀ عقل در آن دوران به معنی » شعور عملی» بود که اشخاص در اوضاع پیوسـته در حـال تغییـر از خـود نشـان میدادند و این لازمۀ زندگی در بیابان و بادیه بود(ایزوتسو، ٧٨) شاعر راهزن (صعلوک) دورة جاهلی، شنفری (٢٨) در سروده ای به همین معنا اشاره کرده است : لعمرک ما فی الارض ضیق علی امری سری راغبا أو راهبا و هو یعقل 1 احمد امین آنگاه که به مقایسۀ عقل یونانی و عقل عربی میپردازد به نکتۀ جالبی اشاره میکند: «یونانیـان بـا دیـدی جامع و فراگیر به جهان هستی مینگریستند و آن را اجزائی پیوسته میدانستند و به دنبال اصل و منشأ قانون هستی بودند، ولی اعراب با نگرش به محیط اطراف خود اگر چیزی توجه آنان را جلب میکرد عواطـف و احساساتشـان برانگیخته میشد و در آن باره شعر میسرودند زیرا خاستگاه اندیشگی دیگری نداشتند کـه بـه تحلیـل فلسـفی آن بپردازند».
٦١، برای تفصـیل در مفـاهیم ایـن آیات نک ، کرمانی، ٣٦-٤٠) پیش از نزول قرآن کریم ، آیه در زبان عربی فقط در معنای نخستین به کار مـیرفـت و به عنوان نمودهای طبیعی در نظر گرفته میشد(نک : ابن منظور، ٢٠٦."