چکیده:
خشم یکی از اساسیترین و فراگیرترین هیجانها در وجود آدمی است و نقشی بسزا در حفظ موقعیت، عزت نفس و صیانت از او در هنگام تهدید دارد. خشم، قدرت و انرژی فرد را به سمت غلبه کردن بر موانع ناموجه یا اصلاح آنها هدایت میکند. اما اگر تحت مدیریت عقلانی و اخلاقی قرار نگیرد، به مشکلی روانی و رفتاری تبدیل میگردد که سامان فکری، عاطفی و رفتاری وی را ویران میسازد. بنابراین، آنچه در مقولة خشم باید بیشتر مورد توجه قرارگیرد، شناخت گونههای مثبت و منفی و مدیریت آن با ضوابط عقلانی و اخلاقی است. مقالة حاضر در پی تبیین آموزههای قرآنی در شناخت هیجان خشم، انواع آن و ارائة تکنیکهای مدیریت این هیجان فراگیر و خطیر است. قرآن کریم و به تبع آن، احادیث شریف به عنوان کاملترین نسخة هدایت بشری با نگاهی کلی به موضوع خشم، آن را مفهومشناسی کردهاند و با بیان انواع، راههای صحیح ابراز، مراتب و آثار آن، راهکارهایی ارزشمند، گاه به شکل مستقیم و در قالب امر و نهی و گاه غیرمستقیم و در لابهلای داستانهای زیبا وحکیمانه، در راستای مدیریت این پدیدة روانی ارائه فرمودهاند.
خلاصه ماشینی:
"این حالت هیجانی، تغییرات زیادی در بـدن ایجـاد مـیکنـد کـه از جملـۀ آنهـا آزاد شـدن هورمون آدرنالین است که بر کبد تأثیر میگذارد و موجب ترشح مواد قندی مـیشـود و ایـن عمـل افزایش نیروی انسان را به دنبال دارد و آمادگی فرد را برای انجام فعالیت های شدید دفاع از خـود و غلبه بر مشکلات و موانع افزایش میدهد (کارلسون ، ١٣٨٠: ٢٨٧)، به گونه ای که اگر هیجان خشـم در انسان وجود نداشت ، اخـلاق وی از اعتـدال خـارج مـیشـد و بـه سسـتی، تنبلـی، بـیغیرتـی و (ره ) ظلم پذیری میگرایید و در نهایت ، دستخوش زوال و نابودی میگشـت (ر.
بنـابراین ، خداوند به پیامبر(ص ) و پیروانش فرمان میدهد که خشم کفار را در دل بپرورانند و با آنها بـه مبـارزه برخیزند و از دین و عقیدة خویش دفاع کنند: (محمد رسول الله والـذین معـه أشـداء علـی الکفار رحماء بینهم تراهم رکعا سجدا یبتغون فضلا من الله ورضوانا سیماهم فی وجـوههم من أثر السجود ذلک مثلهم فی التوراة ومثلهم فی الإنجیـل کـزرع أخـرج شـطأه فـآزره فاستغلظ فاستوی علی سوقه یعجب الزراع لیغیظ بهم الکفار وعد الله الذین آمنوا وعملـوا الصالحات منهم مغفرة وأجرا عظیما: محمد (ص ) فرستادة خداست و کسانی کـه بـا او هسـتند، در برابر کفار سرسخت و شدید، و در میـان خـود مهرباننـد."