چکیده:
بحث قدم و حدوث عالم ، از جمله مسائل اختلافی میان فیلسوفان و متکلمان است که برای اثبات و همچنین رد نظریات هر کدام ، براهین قابل تاملی بیان شده است . به همین دلیل ، برخی این مسئله را جدلی الطرفین تعبیر کردند. این پژوهش ، به دنبال شناخت مختصر آرای متکلمان و فلاسفه متقدم درمورد حدوث و قدم عالم و همچنین آراء و استدلال آنها است ؛ بنابراین ، در ابتدا به اختصار به تعریف و بیان انواع حدوث و قدم اصطلاحی در فلسفه ، کلام و عرفان اشاره و موارد اختلاف و اتفاق حکماء و فلاسفه را در این مسئله مشخص می کنیم . سپس دلایل متکلمان بر حدوث عالم ، ایرادات فلاسفه بر آنان و دلایل فلاسفه بر اثبات قدم عالم و ایرادات متکلمان بر آنها را بیان می کنیم و در پایان ، به سپس پاسخ فلاسفه می پردازیم . البته تمرکز این مباحث بیشتر بر آرای غزالی و ابن سینا است و به خاطر اختصار، به دیدگاه های ملاصدرا و میرداماد نپرداخته ایم
خلاصه ماشینی:
"در همین راستا، اصلی با عنوان عدم تعطیل فیض حق بر موجودات مطرح شده است و مستند آن ، عدم تحقق صفات سلبی ، مانند بخل ، منع و امساک بر ذات حق و اقتضای حب ذاتی نسبت به آثار، بدون مدخلیت زمانی خاص است ؛ زیرا با توجه به تساوی همه زمان ها برای حق و تفرع زمان به وجود عالم ، افاضه وجودات ، یا مصلحت و ضرورت ذات حق است و یا نیست ؛ در صورت اول ، ١٦٠ همواره چنین است و در صورت دوم ، هیچ گاه چنین نیست و چون قطعا این اقتضاء، در برهه ای از زمان اثر کرده است ؛ بنابراین ، صورت نخست ثابت می شود.
علاوه بر این ، هیچ مرجحی در تخصیص زمان خاص برای آغاز خلقت و جریان فیض الهی وجود ندارد؛ در مقابل ، متکلمان اعتقاد دارند که ازلیت و دوام عالم با اختیار باری تعالی منافات دارد و اصولا فعل ١٧٤ بودن فعل را متقوم به سبق زمانی عدم بر آن می دانند و اگر چیزی مسبوق به عدم نباشد؛ پس نیاز به علت ندارد و همچنین آنان قدیم علی الاطلاق را ذات باری تعالی می دانند و تعدد قدماء را شرک و منافی توحید می دانند و بر همین اساس هم نمی توانند صفات الهی را عین ذات بدانند؛ بلکه آن را زاید بر ذات می شمارند؛ چرا که آنان فقط ذات باری تعالی را قدیم می دانند."