چکیده:
این جستار به شرح و تفسیر مصرعی از داستان رستم و سهراب شاهنامة فردوسی «شما را زمین، پر کرگس مرا» میپردازد. اختلاف نظر شارحان و گزارندگان شاهنامه دربارة معنی و مفهوم این مصراع نگارندگان را به جستجو در چرایی این اختلافها، شواهد معانی ارائهشده و مفهوم نهایی بیت واداشت. فرضیة پژوهش حاضر این است که کاربرد کم تعبیر «پر کرگس مرا» در متون ادبی فارسی، ابهام در معنای بیت را دامن زده، شارحان و مترجمان را به گزارش کلی بیت واداشته است. نگارندگان با بهرهگیری از روش قیاسی و بررسی درزمانی، شواهدی از کاربرد تعبیر «پر کرگس» به دست آوردهاند و معنای جدیدی را پیشنهاد میکنند. حاصل پژوهش بیانگر آن است که در این مصراع، تعبیر «پر کرگس» از سویی القاگر مفهوم خردی، تقلیل و ناچیزی است در برابر زمین و هر آنچه در آن است و از سوی دیگر، تعبیر «به عاریت گرفتن پر کرگس» برای بیان شتابزدگی و عجله و سرعت به کار رفته است.
خلاصه ماشینی:
"آنچه از بررسی دستنویس های شاهنامه برمیآید، این است که بیشتر نسخه ها مصراع «شـما را زمین ، پر کرگس مرا» را در متن دارند، اما به نظر میرسد که ابهـام معنـایی لخـت دوم ایـن مصرع ، سبب شده در متن دست برده شود و به صورت «شما راست خسرو، از او بس مرا» تغییر کند.
نگارندگان با در نظر گرفتن نکات یاد شده در بالا و معانی ارائه شده از سوی شاهنامه پژوهان بر این باورند که با توجه به چگونگی روایت فردوسی، هماهنگ با فضای داسـتان ، خشـم و قهـر رستم و شواهد زیر دو معنا از این بیت برمیآید: رستم هنگام قهر و خشم خطاب به ایرانیان میگوید از این پس مـرا در ایرانشـهر (پایتخـت حکومت کیکاوس ) نخواهید دید: ١ـ شما در ایران زمین بمانید و من بـه سـرعت از اینجـا دور مـیشـوم و ایرانشـهر را تـرک می کنم .
در بیشتر نسخه های خطی، چاپ های شاهنامه و شرح و تفسیر داستان رستم و سهراب ، بیتـی اسـت کـه همـۀ محققـان ضـبط آن را چنین آورده اند: «بـه ایران ، نبینید ازین پس مرا؛ شما را زمین ، پر کـرگـس مـرا» در پی ضبط متن به صورت بالا و تأیید اصالت آن ، محققان کوشیده اند تا ابهام معنایی لخت دوم از مصرع دوم را روشن کنند، ابهام معنـایی در ترکیـب «پـر کـرگس مـرا» سـبب شـده تـا شاهنامه پژوهان تفسیرهای گوناگونی را در شرح و تفسیر این بیت ارائه دهند."