چکیده:
از شرایط تاثیرگذار بر روابط طرفین در اجرای تعهد، زمان و موعد اجراست. در اغلب نظامهای حقوقی، اصل اوّلی در تعیین زمان اجرای قرارداد، حاکمیت اراده طرفین است و سپس قانون، دادگاه و عرف ایفای نقش میکنند. هدف نوشته پیش رو بررسی این مطلب است که در صورت تعیین زمانی برای اجرای تعهد، آیا متعهد میتواند قبل از موعد مقرر، آن را اجرا نماید؟ آثار مترتب بر اجرای زودهنگام قرارداد با توجه به اینکه زمان اجرای قرارداد به صورت شرط ضمن عقد باشد یا قید موضوع اصلی قرارداد، متفاوت است. همچنین ماهیت این اجرا میتواند عقد یا ایقاع یا واقعه حقوقی باشد و در این زمینه، نظریههای عدم پذیرش و پذیرش مشروط اجرای زودهنگام ابراز شده است. مقاله حاضر موضوع را بسته به این تقسیم نموده که در توافق صریح یا ضمنی طرفین و یا با توجه به اوضاع و احوال، مدت به نفع کدام طرف باشد و حکم حالت سکوت را تفسیر به نفع متعهد میداند.
The time and date of the execution are of conditions which effect on the relation of both parties in the execution of the obligation. In most legal systems، the fundamental principle is the governance of both parties’ intent in the determination of the time of contract execution and then law، court and custom play roles. If the time of the execution of the obligation is determined the obliged can carry out it before the fixed date is the subject of argument which is studied by this note? The effects of early execution of agreement are dissimilar due to the time of the contract execution is as a condition within a contract or it is as a stipulation of the main subject. The quiddity of this execution can be unilateral or bilateral contract or a legal fact and attitudes of non-acceptance or restricted acceptance have been determined. The present note has divided this subject according to this the period of time is in favor of whom that in the implicit or direct agreement of both parties or with consideration of situations and circumstances and interprets the silent situation that it is in favor of the contractor.
خلاصه ماشینی:
"در این گونه موارد اوضاع و احوال مختص تعهد، در حل مسئله کارساز است و مشکلی به وجود نمیآید، اما در مواردی که نمیتوان ذینفع اجل را مشخص کرد، اختلافنظر وجود دارد: گروهی از فقها، اجماع ادعاشده بر ممکن نبودن اجرای زودهنگام را رد کرده و بیان داشتهاند که بسته به اینکه در مقام ثبوت، شرط به نفع چه کسی باشد، وظیفۀ طرف مقابل در پذیرش اجرای تعهد قبل از موعد متفاوت خواهد بود (خوانساری، 1405: 3/187؛ موسوی خویی، 1410: 2/48).
آنها همچنین پذیرفتهاند که در غالب تعهدات، عرف و عادت نشان میدهد که زمان اجرای تعهد مذکور در عقد، فقط متعهدله را مقید میکند تا او قبل از سررسید حق مطالبه نداشته باشد، اما اجرای زودهنگام را همواره نمیتوان نشانۀ حسن نیت فرض کرد؛ زیرا مواردی نیز وجود دارد که اجرای قبل از موعد تعهد، نقض قرارداد تلقی میشود (کاتوزیان، 1383: 4/151).
در مواردی که زمان و موعد اجرای تعهد به نظر متعهدله واگذار شده و متعهد با درخواست متعهدله ملزم به اجرا میشود، انجام تعهد از سوی متعهد بستگی به ارادۀ متعهدله دارد یا در مواردی که اجل به نفع متعهدله یا هر دو طرف قرارداد شرط شده باشد، متعهد نمیتواند مبادرت به اجرای زودهنگام تعهد نماید؛ برای مثال اگر متعهد، به تحویل 100 کیلو برنج در تاریخ 15 مهرماه تعهد داده باشد و متعهدله در همان تاریخ مکانی مناسب برای انبار کردن برنجها داشته باشد، اجرای تعهد در همان تاریخ برای متعهدله نیز دارای منفعت است و متعهد نمیتواند بدون رضایت وی مبادرت به اجرای قبل از موعد نماید."