Abstract:
رنگ یکی از عناصر برجسته در حوزة محسوسات بوده که مشخص کنندة باورها و پنداشتهای افراد و انعکاس دهندة ویژگیهای درونی آن هاست . کاربرد رنگ در عرصه زندگی بشر از اهمیت ویژه ای برخوردار است ، به خصوص در عرصه هنر، مهمترین عنصر در بروز خلاقیت است . شاعران در آثار خود گاه به جنبه حسی رنگها توجه میکنند و گاه فراتر از آن ، ویژگیهای نمادین آنها را در نظر دارند. با کمک نیروی رنگ است که هنرمند احساسات و عواطف خود مانند: خشم ، ترس ، عشق و... را بیان میکند. در این مقاله برآنیم تا به بررسی مفاهیم رنگها و کاربرد نمادین آن در آثار سعدی بپردازیم و نحوة به کارگیری رنگها در چرخه صورخیال آثار سعدی را دریابیم . روش کار در این تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده و نتایج نشان میدهد که سیاه ، سرخ و سفید پرکاربرد ترین رنگ ها در اشعار سعدی هستند. سیاه پر بسامدترین رنگ در آثار وی، حکایت از روزگار سیاه خفقان و دردآوری ست که شاعر در آن به سر برده است و گاه سعدی از رنگ سیاه برای توصیف زیباییهای معشوق بهره میبرد. سفید در اکثر موارد با سیاه همراه میشود و سعدی از رهگذر تقابل سفیدی و سیاهی، هم به آفرینش زیبایی میپردازد و هم بدین وسیله سفیدی را -که عدم وجود رنگ است – برجسته تر و پررنگتر نشان میدهد. رنگ سرخ را نیز اغلب برای نشان دادن سرخی لب یار، به کار برده است .
Machine summary:
رنگ سیاه در آثار سعدی معانی متعددی دارد، از جمله : ١-١- رنگ سیاه ، گاه نماد جوانی است برخلاف نظر لوشر که سیاه را رنگی بیان گر پوچی و نابودی، و نشانۀ ترک علاقه ، تسلیم یا انصراف نهایی و نمایانگر مرزی مطلق میداند که در فراسوی آن زندگی متوقف میشود، (روانشناسی رنگها، لوشر، ترجمۀ ویدا ابیزاده : ص ٩٧) در آثار سعدی نه تنها به مفهوم پوچی و نابودی نیست بلکه در انتساب آن به جوانان از ارزش و منزلت والایی برخوردار است که پیران در حسرت و اندوه از دست رفتن آن هستند.
به نظر سعدی، جوانی به سرعت در حال گذر است و غبار حاصل از حرکت آن بر سر و روی سوار آن می نشیند و مویش را دو رنگ میکند: دور جوانی گذشت ، موی سیه پیسه گشت برق یمانی بجست ، گرد بماند از سوار (کلیات آثارسعدی، تصحیح محمدعلی فروغی: ص ٥١٩) ١-٢- سعدی گاه نیز برای توصیف زیبایی و جذابیت معشوق رنگ سیاه را به کار میبرد غالبا شاعر برای توصیف جلوة زیبایی و جمال یار از این رنگ بهره میگیرد.
» (رنگ فرمانروای فرهنگ ، قاسمی: ص ١٥٧) گاه به کارگیری رنگ سبز در اشعار سعدی، بر ایمان و عقیدة دینی و بینش عارفانۀ او دلالت دارد: رنگ قبول مردان سبز و سفید باشد نقش خیال رویش در هر پسر نباشد(کلیات آثارسعدی، تصحیح محمدعلی فروغی: ص : ٦٨٥) ٥-٣-در مواردی نیز نماد صحت و سلامت است همانگونه که سبز بودن گیاهان به معنای زنده و سالم بودن آنهاست ، سبز بودن سر انسان هم به معنای سالم و تندرست بودن اوست .