Abstract:
محمد قلی سلیم طهرانی (متوفی1057ه.ق) از شعرای برجسته سبک هندی و از سرچشمههای مطرح این سبک است که همزمانی حیاتش با بزرگانی چون صائب تبریزی و کلیم کاشانی باعث شده ، کمتر مورد توجه محققین ادب فارسی واقع شود. با آنکه تاکنون دوبار دیوان وی به زیور طبع آراسته گردیده ؛ اما تحقیق جامعی در شرح احوال و آثار وی انجام نگرفته است. در این مقاله برآنیم ضمن معرفی سلیم تهرانی به بررسی سبک فکری و ادبی اشعار وی بپردازیم. برای نیل به این هدف نخست در مقدمه به شرح احوال وی و پیشینه تحقیق میپردازیم و سپس ضمن بررسی تاثیر و تاثر او با دیگر شعرا، به بررسی محورهای فکری، ادبی و زبانی اشعار او خواهیم پرداخت.
Machine summary:
(مآثر الکلام ، بلگرامی، ص ٦٧) بیت زیر از این دست است : سلیم امشب به یاد تربت حافظ قدح نوش اسـت « الا یــا ایهـــا الســـاقی ادر کأســـا و ناولهـــا » ( دیوان ، سلیم ، ص ٢٣ ) ارادت سلیم به خواجۀ شیراز تا آنجا پیشرفته که در یکی از قطعاتش نیز به تضمین دو مصراع از اشعار حافظ پرداخته است : داده دهقــان عــوض آب بــه او شــربت قنــد «هر کسی آن درود عاقبت کـار کـه کشـت » چـون تـو شـیرینی هـر حـرف نکـو میـدانی «مدعی گر نکند فهم سخن گو سر و خشت » ( دیوان ، سلیم ، ص ٤٠٤ ) وی حتی غزلی نیز با ردیف حافظ سروده که مطلع آن چنین است : زده گـــل دســـت بـــر دامـــان حـــافظ خـــورد بلبـــل قســـم بـــر جـــان حـــافظ ( دیوان ، سلیم ، ص ٢٥٧ ) سلیم تهرانی در اشعارش به نظیری نیشابوری نیز توجه داشته است و ضمن تضمین مصراعی از نظیری ، وی را «سحر ساز» خوانده است : سلیم این در جواب «سحر سـازی» کـه میگویـد «کتاب حسن را جزو محبت در میان گـم شـد» ( دیوان ، سلیم ، ص ٢٢٥) بیت اشاره دارد به این بیت نظیری نیشابوری: ز بیداد تو حـرف مهـر را نـام و نشـان گـم شـد « کتاب حسن را جزو محبت در میان گم شـد » (دیوان ، نظیری، ص ٣٨٥) بسیاری از معاصرین سلیم ، وی را به « اخذ معنی از دیگران » متهم نموده اند.