Abstract:
طرزی افشار از شعرای برجسته قرن یازدهم هجری است. شهرت طرزی به جهت بسآمد بالای افعال موسوم به افعال جعلی در دیوان اوست. این موضوع موجب زنده ماندن نام طرزی شده اما از سوی دیگر نام او را با تفنن ادبی قرین کرده و سبب شده تا محققین، کمتر به نقد جدی و بررسی اشعار او بپردازند. با بررسی دقیق شعر طرزی در مییابیم که قصد شاعر فراتر از تفریح و تفنن است و نظام و قاعدهمندی دقیق در ساخت مصدرهای جعلی و رسمیت بخشیدن به این ویژگی در نزدیک به تمام اشعار (اعم از نعت و مدح و تغزل و تفنن و وصف حال) ما را با شاعری هوشمند مواجه میکند که تلاش دارد راهی نو در ارائه مضامین شعری و نیز گسترش ساختاری زبان فارسی بیابد
در این مقاله پس از تبیین لزوم تصحیح انتقادی دیوان طرزی و بازنمایی نمونههایی از تصحیفات راه یافته به دیوان چاپ شده در سال 1309 (و تجدید چاپ شده در سال 1338)، مهمترین ویژگیهای سبکی شعر طرزی در سه سطح زبانی، فکری و ادبی بررسی شده است. در بخش ویژگیهای زبانی پس از تبیین نوعی افراط در ساخت بعضی از افعال، به نمونههایی از افعال جعلی به کار رفته در دیوان اشاره شده که به افعال جعلی مرسوم در زبان معیار بسیار نزدیکند و قابلیت ورود به زبان معیار را دارند. در بخش ویژگیهای فکری به موضوعات تکرار شونده از قبیل عشق، مدح ائمه اطهار (ع)، انتظار منجی، مدح صفویان، اندرز و مبارزه جدی شاعر با غلیان و تنباکو و بنگ و شراب اشاره شده است. در بخش ویژگیهای ادبی ابتدا امکان ویژة شاعر در ساختن ایهام با ذکر چند نمونه تبیین شده و سپس از انواع ایهام و دیگر آرایههای بدیعی و بیانی نمونههایی آمده است.
Machine summary:
با بررسی دقیق شعر طرزی در مییابیم که قصد شاعر فراتر از تفریح و تفنن است و نظام و قاعده مندی دقیق در ساخت مصدرهای جعلی و رسمیت بخشیدن به این ویژگی در نزدیک به تمام اشعار (اعم از نعت و مدح و تغزل و تفنن و وصف حال ) ما را با شاعری هوشمند مواجه میکند که تلاش دارد راهی نو در ارائۀ مضامین شعری و نیز گسترش ساختاری زبان فارسی بیابد.
مهمترین خصیصۀ شعر طرزی که بدان مشهور شده و تخلص شاعر نیز به سبب همین خصیصه و طرز خاص است ، وجود افعال موسوم به افعال جعلی است ؛ تا جایی که کمتر شعری در دیوان او یافت میشود که از این ویژگی سبکی خالی باشد.
هرچند این طرز نو موجب زنده ماندن نام طرزی شده اما از سوی دیگر نام او را با تفنن ادبی قرین کرده و سبب شده تا محققین ، کمتر به نقد جدی و بررسی اشعار او بپردازند تا جایی که در بعضی از کتب مرجع تاریخ ادبیات (همچون تاریخ ادبیات مرحوم ذبیح الله صفا) حتی نامی از طرزی به میان نیامده است چه رسد به شرح احوال و نقد شعر او.
در مقدمۀ کتاب ، تنها مطلبی که در مورد نسخه ها وجود دارد این است (بدون ذکری از تاریخ نسخه ها و چگونگی آنها از حیث اصالت و صحت و طرز نگارش و تعداد ابیات و غیره ) : «در پاورقی صفحات ، به خط ریز اشاره به اعداد متن شعر عبارت از اشعاری است که در نسخ دیگر به اختلاف نگارش یافته ؛ و نظر به تقدم و تاخر تاریخ آنها در تعیین نسخه فقط ترتیب به رعایت حروف تهجی شده .