Abstract:
عبدالله هاتفی، نظیرهگوی مشهور عهد تیموری، به تقلید از«خمسه» نظامی و «شاهنامه» فردوسی، چهار مثنوی سروده است؛ این مثنویها همانند اکثر آثار قرن نهم به لحاظ زبانی از ویژگی به اصطلاح «دو شخصیّتی سبکی» برخوردارند.
اگر از «شخصیّت عاریتی و تقلیدی» این آثار بگذریم، «شخصیّت واقعی» آنها تمامی خصائص زبانی و سبکی عصر خود را از قبیل: مضمونآفرینی، ادبیات کوچهبازاری، تمثیل، رواج فرهنگ و لغات ترکی و مغولی، باریکاندیشی و گسترش افکار مربوط به تشیّع که مقدمات ظهور سبک بعدی (هندی) را نشان میدهد، انعکاس داده است.
وجود «بنمایه های» جدید مثل: واژه «عینک» و تصاویر بدیع و منحصر بفرد، که حاکی از نگاههای تازه است، در کنار واژههای نادر و نایابی مثل «کیبر»،«کت» و «غرنبش»... ارزش این آثار را به لحاظ ادبی و لغوی قوت بخشیده است.
مقاله حاضر با نقد و تحلیل آثار هاتفی وتقسیم آنها به لحاظ ارزشی به سه ساحت «تاریک»، «خاکستری» و «روشن»،سعی دارد ضمن اشاره به برخی کاستیها،به برجستگیهای ادبی، لغوی و بالاخص سبکی آنها بپردازد.
Machine summary:
نقد و تحلیل اشعار هاتفی خرجردی جامی بارویکرد سبک شناسانه ( ص ٧٩- ٦٣ ) مهدی تدین نجف آبادی ١، محبوبه خراسانی ٢ ، حسین داداشی (نویسنده مسئول ) 3 تاریخ دریافت مقاله : ٩٠/٣/١ تاریخ پذیرش قطعی : ٩١/٣/٢٠ چکیده عبدالله هاتفی ، نظیره گوی مشهور عهد تیموری ، به تقلید از«خمسـة » نظـامی و «شـاهنامة » فردوسی ، چهار مثنوی سروده است ؛ این مثنویها همانند اکثر آثار قرن نهم به لحاظ زبانی از ویژگی به اصطلاح «دو شخصیتی سبکی » برخوردارند.
بیت ٣٨٥١) شده نیزه ها شمع بزم جدال سر شمع را شعلة وای آل وجود واژه های نادر و بعضا نایاب و «تکشاهدی » مثل «کیبر» که تنها شاهد لغوی آن در اشعار هاتفی است ، این آثار را به لحاظ لغوی به شدت درخور بررسی و اعتنا قرار داده است .
در زیر به برخی از موارد تقلید از دو شاعر بزرگ اشاره میگردد: ١ ـ هاتفی و فردوسی با اینکه هاتفی ، از میان چهار مثنوی خود، فقط در سرودن «تیمـور نامـه » آن هـم بـه طـور اشتراکی به فردوسی نظر داشته ، با این حال در سطحی نسـبت وسـیع از وی تـأثیر پذیرفتـه است : استعمال «اگر» در معنای »یا» فردوســی : ســتمکاره خــوانیمش ار دادگــر هنرمنـــــددانـــــیمش ار بـــــی هنـــــر (شاهنامة مسکو،ج ٢ـ١ص :٣٥٩ ) هاتفی :رحیمی کـه بـرهـیچکس در نبسـت اگــر حــق پرســت اســت اگــر بــت پرســت (تیمورنامه بیت ٧ ) استعمال اسم صوت : ـ فردوسی : بزد دست و بدرید رومی قبای برآمــــد خروشــــیدن هــــای هـــــای (شاهنامة مسکو،ج ٤ ـ ٣.