Abstract:
سعدی را استاد سخن سهل و ممتنع در ادبیات فارسی لقب دادهاند. راز سهل و ممتنع بودن کلام سعدی را تا حد زیادی میتوان در فرم شعر او جستجو کرد. از مشخصههای بارز سبکی در غزل سعدی، تکرار نحوی است که از سویی با دستور زبان و از سوی دیگر با بلاغت، ارتباط مستقیم دارد. تکرار نحوی در غزل سعدی غالبا بصورت موازنه، مماثله و ازدواج دیده میشود. از لحاظ زبانی بارزترین ویژگی این ابیات، تکرار کلمه خصوصا ضمیر، حرف اضافه، حرف ربط و صفت پیشین است. با توجه به عاشقانه بودن غزل سعدی ، محتوای غالب در این ابیات، توصیف معشوق، عاشق و رابطه عاشق و معشوق است.
در مقاله حاضر تلاش بر آن است تا ابیات دارای تکرار نحوی در غزل سعدی از لحاظ سبکشناسی در سه حوزه بلاغت، زبان و محتوا بررسی شوند.
Machine summary:
همچنین در مماثله ، شاعر مجال بیشتری برای استفاده از صنایع دیگر و فنون بیانی دارد: ماه نتابد به روز، چیست که در خانه تافت ؟ سرو نروید به بام ، کیست که بر بام رفت ؟ تشبیه تفضیل ، تجاهل العارف (غزل ، ١٤١) ای چــشم خرد حـیران در منظر مطـبوعت وی دسـت نظر کوتــاه از دامــن ادراکت جان بخشی ، اشتقاق (منظر، نظر)، تناسب (چشم ، نظر،منظر)، استعارة مکینه (غزل ، ١٤١) ٢ - در مقالة حاضر برای نتیجه گیری دقیق تر، تنها نمونه هایی که الگوی کاملی از تکرار نحوی هستند، بررسی شده انـد و اگـر در بیتی تفاوت دو مصرع در یک کلمه هم بوده ، جزء نمونه های مورد بررسی قرار نگرفته است ؛ بعنوان نمونه بیـت زیبـای زیـر ، الگـوی کاملی بشمار نمی آید، زیرا که ضمیر متصل «م » تنها در پایان مصرع دوم آمده و در مصرع اول دیده نمیشود: مجنون رخ لیلی چون قیس بنی عامر فرهاد لب شیرین چون خسرو پرویزم (غزل ٤٠١) مسلما اگر ابیاتی از این دست نیز به نمونه های مورد بررسی افزوده شود، تعداد آنها بسیار بیشتر از ١٢٠ بیت خواهد بود.
در ایـن ابیـات آن چـه از لحاظ سبک شناسی ، مشخصه غزل سعدی به شمار میرود و آن را از نمونه های دیگـر شـعر عاشقانه در ادب فارسی متمایز میکند و با تکرار نحوی ارتباط دارد کاربرد قابل توجه تجاهل العارف و تشبیه تفضیل در قالب تکرار نحوی است .