چکیده:
خانواده به عنوان کهنترین نظام در جوامع بشری، مناسبترین سازمان برای تأمین نیازهای جسمی و روانشناختی اعضا و بهترین بستر برای پرورش نسلی کارآمد و معتقد به ارزشهای دینی و اجتماعی و زمینهساز تامین نیازهای اقتصادی، حقوقی و امنیت و آرامش روانی افراد بشر بوده است. در سالهای اخیر نظام خانواده به دلیل تحولات فرهنگی، اجتماعی، صنعتی، علمی و ارزشی با مشکلات متعددی روبرو شده است. تزلزل بسیاری از سنتها، اخلاقیات، آداب، رسوم و اعتقاداتی که عامل تقویت، استحکام و تعادل خانواده بوده، کارآمدی خانواده را تهدید کرده است.عوامل مؤثر بر کارآمدی و ناکارآمدی خانواده به قدری زیاد و پیچیده است که برای مقابله با عوامل آسیبزا و حفاظت از هویت ملی و دینی نظام خانواده، معرفی و آموزش شاخصهای کارآمدی خانواده در سطح ملی و بینالمللی ضرورت پیدا کرده است. خانواده تأثیر بسیار فراوانی بر جامعه دارد و تحقق جامعه سالم و کارآمد در پرتو وجود خانوادههای سالم و کارآمد امکانپذیر است.هدف پژوهش حاضر آن است ویژگیهای خانواده کارآمد را از منابع معتبر اسلامی بر اساس شاخصهای بینشی، اخلاقی و حقوقی استخراج و معرفی نماید. شاخصها و ویژگیها با روش توصیفی تحلیلی به صورت جزئی و تفصیلی از آیات و روایات مربوط به خانواده استخراج و ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
"فردی که خدا را همواره ناظر بر اعمال خویش می داند و بر اساس کلام وحی در سوره قاف آیه شانزده، او را از رگ گردن به خود نزدیکتر میبیند، تلاش میکند با انجام وظایف و رعایت حقوق دیگر اعضای خانواده، رضایت او را جلب نماید و رفتارش را در زندگی خانوادگی برای رسیدن به رشد و کمال تنظیم نماید.
3. شاخص حقوقی یکی از راههای پیشگیری از سرد شدن روابط و فروپاشی خانواده و روابط خانوادگی و نیز افزایش کارآمدی خانواده، آشنایی با حقوق، وظایف و شفاف بودن حدود و انتظارات الزامی و غیر الزامی همسران است؛ زیرا بسیاری از ناسازگاریهایی که کارآمدی خانواده را به خطر میاندازد و Bradford استحکام آن را سست میکند، ریشه در رعایت نکردن حقوق و قدرناشناسی آنان نسبت به دیگری است.
اعضای خانوادهای که برای رشد و کمال خود از امکانات لازم برخوردار باشند، با آسایش و آرامش بیشتر در جهت رشد خود حرکت میکنند و اگر با محدودیتهای ایجاد شده از طرف همسر و یا پدر مواجه شوند، آرامش آنها به هم میریزد و نسبت به نانآور خانه، دید منفی پیدا میکنند و این دیدگاه بر کارآمدی خانواده تأثیر نادلخواه میگذارد.
بر اساس آموزه های دینی از جمله حقوق فرزند بر پدر این است که نام نیک برای او انتخاب کند، به او نوشتن بیاموزد و آنگاه که به سن بلوغ رسید، زمینه ازدواج او را فراهم کند: «من حق الولد علی والده ثلاثه: یحسن اسمه و یعلمه الکتابه و یزوجه اذا بلغ» (محمدی ریشهری، 1379، 10/ 720)."