چکیده:
تقیه در لغت بهمعنای حفظ و نگهداری و در اصطلاح بهمعنای مخفینمودن حق و واقعیت از دیگران یا اظهار خلاف آن، به جهت مصلحتی مهمتر از مصلحت اظهارحق میباشد. تقیه یکی از مقولات عرفی است که انسانها در طول تاریخ حیات خویش، برای حفظ موجودیت در برابر بیگانگان و مهاجمین، در هنگامی که توان و نیروی مقابله با آنان را نداشتهاند، بدان عمل نمودهاند. تقیه از روشهای عقلایی و مورد تأیید شریعت اسلامی است که ازجمله دلایل مشروعیت آن آیات 28 سوره آلعمران و 106 سوره نحل است. گرچه برخی تقیه را ساخته مذهب تشیع و جزء باورهای شیعی دانستهاند اما رجوع به منابع تفسیری و فقهی سایر مذاهب اسلامی، حکم به مشروعیت تقیه و عمل بر پایه آن دارد، افزون بر اینکه تقیه پیش از آنکه دارای جواز شرعی باشد، دارای جواز عرفی و عقلی است.
خلاصه ماشینی:
"به هر حال، هر کدام از این دو قول صحیح باشد نتیجه آن است که این مرد برای حفظ جان خویش از خشم فرعون و یارانش، تقیه کرده و ایمانش را در سینه پنهان نگاه داشته است و قرآن کریم او را به سبب رعایت تقیه، فریبکار و منافقی که خلاف اعتقاد درونی خود را ظاهر کرده معرفی ننموده است، بلکه او را به محبوبترین اوصاف نزد خداوند که صفت ایمان باشد معرفی کرده و او را مؤمن دانسته است و بلکه مطابق آنچه که از پیامبر اکرم| روایت شده وی از جملة صدیقان میباشد.
(مراغی، 1985: 24 / 63) چنانکه ملاحظه شد این آیه شریفه بر جواز پنهان داشتن ایمان در حال خوف و ترس دلالت دارد و روشن است که پنهان داشتن ایمان ممکن نیست مگر با اظهار خلاف آن و هماهنگ شدن با کفار در کارهایشان و رها کردن ظاهری وظایف ایمانی برای حفظ جان خود یا دیگران و مصالح مهم دیگر، و این همان تقیه است که مفسران مذاهب اسلامی بدان اشاره کردهاند.
این آیه، طبق نظر مفسران، دلالت بر تعطیل شدن امر به معروف و نهی از منکر در برخی موارد دارد و ناظر به موردی است که اهل ایمان در ضعف بوده و امر و نهی، خطر جانی در پی داشته باشد که در این صورت باید با تقیه نمودن (یعنی ترک امر به معروف و نهی از منکر) از جان خود محافظت نمود، چنانکه طبرسی در ذیل این آیه ضمن مطرح کردن نظریاتی درباره دلالت آیه بر ترک امر به معروف و نهی از منکر، مینویسد: «این آیه فقط صورتی را بیان میدارد که امر به معروف (و نهی از منکر) موجب مفسدة بیشتر و بالاتر است یا شخص در حال تقیه است."