چکیده:
اهمیت راه و راه بانی در برقراری امنیت داخلی بر کسی پوشیده نیست. در تاریخ ایران سازمان های زیادی به امر راه و راه بانی و راهداری مشغول بوده اند که قراسوران یکی از آن هاست. قراسوران واژه ای ترکی و به معنی سیاهی رونده است و اصطلاحا به کسانی اطلاق می شد که اختصاصا به امر راه بانی و پاسداری از امنیت راه ها مشغول بوده اند. اولین نامی که از قراسوران به میان آمده مربوط به دو فرمان از زمان شاه سلطان حسین صفوی است. با وجود این به نظر می رسد که سابقه چنین تشکیلاتی به سده های پیش از آن نیز برسد. قراسوران را می توان پلیس راه زمان خود به حساب آورد زیرا ماموران آن با هرگونه تخلفی در جاده ها برخورد و ایمنی مسافران و بازرگانان را تامین می کردند. بعد از شهادت امیرکبیر و شیوع ناامنی در راه های کشور، ضرورت ساماندهی قراسوران آنچنان نمود پیدا می کند، که در فصل هشتم قانون تشکیل ایالات و ولایات، که در 27 آذر 1286 خورشیدی به تصویب مجلس شورای ملی می رسد، موادی بیست گانه به چگونگی تشکیل، شرح وظایف و تعامل این سازمان با دو سازمان انتظامی نظمیه (شهربانی) و ضبطیه (ژاندارمری) و سازمان های دیگر تخصیص می یابد. با کودتای محمدعلی شاه بر علیه مشروطیت و حاکمیت استبداد صغیر اجرای این قانون معلق می ماند تا اینکه بعد از تشکیل امنیه دولتی در 1288 خورشیدی آخرین بازمانده های قراسوران برچیده و سازمان جدید عهده دار وظایف آن می شود. با وجود این آثار حضور قراسوران در تاریخ انتظامی ایران را تا سال 1301 خورشیدی نیز می توان دید.
خلاصه ماشینی:
"نفر دوم حاکمیت در سطح استان برای تفنگچیان فقیری که به راهبانی مسیر شیراز به کازرون مشغول خدمت بودهاند پنجبار از واژه«عالیجاهان»استفاده کرده است؛3)بهنظر میرسد که مأموران قراولخانه در همان کاروانسرای خانه زنیان مستقر بودهاند کهکاروان را وادار میکردهاند که در داخل کاروانسرا استراحت کنند و شب حرکتنکنند؛4)در آن زمان راهها در شب ایمن نبودهاند؛5)نکته دیگر کسب رضایتمالباخته توسط مأموران بوده است که میباید او یا نمایندهاش به همراه تفنگچیان بهتعقیب دزدان بپردازند تا ناظر تلاش آنها برای دستگیری دزد باشند،دوم آنکه درتحویل مال کشفشده حضور داشته باشند تا چیزی کم و کسر نباشند.
در شمارۀ 49 این روزنامه به تاریخ 2 شعبان 1288 آمده است:«چون آثاربینظمی و سرقت در راه دارالخلافه و فارس و غیره ظاهر شده بود و نسبت به قوافل ومترددان از سارق دستبرد میرسید و انتظام این امر اهم مهام بود،چهل نفر سوار ازحکومت اصفهان مشخص و رئیسی برای آنها معین شد که از این طرف تا خاک نطنزرا محافظت نمایند و از سمت فارس الی امینآباد را محارست کنند.
به دلیل اهمیت این پیوست عین متن آن ازجداول کتاب یکصد سال فراز و فرود نیروهای انتظامی نوشته خسرو معتضد نقلمیشود: {%{Jدوم:منضم به مادۀ 226 در باب استعمال اسلحه به توسط مأموران ضبطیه(ژاندارمری)و نظمیه(شهربانی)و قراسورانJ}ماده 1:هر یک از عمال ضبطیه و نظمیه و قراسوران در موارد زیر حق استعمال اسلحهرا دارند: اول به جهت مدافعه شخصی خود از کسی که با اسلحه به آنها حمله بیاورد.
با این وجود قراسوران تا سال 1301 خورشیدی همچنان بهانجام وظیفه راهبانی خود مشغول بودند تا اینکه انشقاق دوباره ژاندارمی از ارتشقراسوران برای همیشه از سازمان نیروهای مسلح ایران حذف و وظایف آنها راژاندارمری به عهده گرفت."