چکیده:
بدون شک معنای هر واژه ای در بستر واقعیت و فرهنگ زمان خود مشخص می شود و پویایی آن با گذر زمان پیش می رود. این قاعده ی سیر و تحول در واژه ی فتوت نیز صدق می کند؛ در واقع، فتوت و جوانمردی نمودی از خصوصیات اخلاقی است که محیط سوزان و خشک عرب در وجود بادیه نشینان نهادینه کرده است. نمود اولیه ی این واژه در شجاعت جلوه گر می شود و عربها، فرد شجاع و دلیر را می ستودند و بزرگ می شمردند و این امر همانطور که گفتیم مقتضای محیط زندگی عربها است و تعریف و تبیین معنای فتوت با توجه به محیط آنان صورت می گیرد. نمود دوم در صفت بخشش است؛ انسان بخشنده در نزد عربها از جایگاه والایی برخوردار است؛ زیرا قوام زندگی بیشتر ساکنان صحراء در زمان قحطی و خشک سالی است. علاوه بر این دو معنا، معانی دیگری نیز در طول زمان بر این واژه افزوده شد و به شکلی در آمد که حقیقتا می شد واژه ی جوانمرد را برای کسی که دارای آن ویژگی ها بود، اطلاق کرد؛ این ویژگیها عبارتند از: صبر و بردباری، وفای به وعده، حمایت از ضعیف. از آنجایی که در دوره ی جاهلی، بعضی از افراد نماد و تمثیل واژه ای به شمار می آمدند؛ مانند حاتم در جود و بخشش، السموال در وفاداری، عنتره در فتوت و شجاعت و عمروبن کلثوم در حمایت از حریم قوم؛ لذا در این نوشتار سعی برآن بوده تا با نگاهی تحلیلی و بررسی محتوایی دیوان عنتره، معنا و روح واژه ی فتوت و دلالت بیرونی آن تعیین گردد.
خلاصه ماشینی:
"(الدسوقی،بیتا:12) 6-تحلیل مصداقهای فتوت با تکیه بر دیوان عنتره: ریشهی پایههای اخلاقی جوانمردی در روح جامعه جاهلی نفوذ میکند و از آن نشأتمیگیرد و آن مربوط به زمانی است که در محیط جامعهی جاهلی،برای جوان عرب،خصوصیات خاصی شکل گرفت که خود را ملزم به رعایت آن میدید،این خصوصیات عبارتنداز: 6-1-شجاعت: عرب در محیطی زندگی میکرد که دائم در حال مبارزه و نبرد با مشکلات و دشمنان بودو در صحرا جز آبراهههای اندک و مکانهایی سرسبز اندک چیزی وجود نداشت و عربهابرای رسیدن به آنها دائم در حال کوچ بودند و این امر باعث میشد با خاطرات زیادی مواجهشوند: {Sو من یک مثلی ذا عیال و مقترا#من المال یطرح نفسه کل مطرحS}ترجمه:«هرکس مانند من عیالوار و فقیر باشد،به هرجا و مکانی سر میزند» مقابله با تمام این موانع باعث شد که او شجاع باشد و زیر بار ظلم و ستم نرود و نترسد؛زیرا ترس او را از رسیدن به آب و چراگاهی که قوام حیاتش به آن است باز میدارد و اولینچیزی که برای شجاعت لازم است،قدرت جسمانی و صبر و شکیبایی است.
» از بیت اول چنین استنباط میشود که عنتره شجاعت خود را به عنوان وسیلهای برایتسخیر دل محبوبهی خویش به کار میگیرد و از طرفی دیگر تداعی این است که شجاعت وفرد شجاع در جامعهی آن روز از موقعیت اجتماعی والایی برخوردار بوده است از آنجایی که عنتره بردهی سیاه بود،نزد قوم خود از هیچ جایگاه و منزلتی برخوردار نبود وبه دیدهی حقارت به او مینگریستند؛به همین سبب وی با بسط و توصیف صحنهی نبرد می-خواهند شجاعت خود را از هرگونه شک و تردید پاک نموده و ارزش واقعی خود را در نزدقومش نمایان سازد."