چکیده:
در طول تاریخ، نهاد خانواده با فراز و نشیبهای متعددی همراه و با ناهنجاریها و مشکلات عدیده ای به ویژه در بعد تربیتی و اخلاقی دست به گریبان بوده است. اوج بی سامانی اخلاقی و تربیتی در این کانون، به مقاطع زمانی قبل از اسلام (دوران جاهلیت) بر می گردد. هرچند در قرون معاصر نیز این نهاد مقدس دستخوش تغییرات تکان دهنده ای شده است که خاستگاه آن در حوزه اخلاق قابل جستجو است. در این مقاله به بررسی بعد اخلاقی حقوق و تکالیف خانواده در اسلام پرداخته شده است. در این راستا، دیدگاه اسلام نسبت به الگوهای غیراخلاقی ازدواج و خانواده در قبل از اسلام و دوران معاصر تبیین گشته و حقوق و تکالیف حاکم بر خانواده اسلامی با تاکید بر مقاصد اخلاقی معرفی شده است و این مطلب به اثبات می رسد که علی رغم وجود برخی از شبهات، ظهور اخلاق و آمیختگی آن با قوانین و مقررات خانواده، در حقیقت ضامن اجرایی آن به شمار می رود و عناصر موجود در خانواده با وجود این دسته از حقوق و تکالیف اخلاق محورانه، به استحکام این کانون مقدس می پردازند. به همین منظور به برخی از احکام فقهی و حقوقی از قبیل حقوق و تکالیف والدین و فرزندان و روابط حاکم بر زن و شوهر در خانواده با رویکرد اخلاقی پرداخته شده است. کلید واژه ها: خانوداه، اخلاق، حقوق خانواده، ازدواج.
Throughout history، family institution has undergone various vicissitudes and confronted numerous anomalies and difficulties، especially in educational and moral dimensions. The pinnacle of moral and educational unruliness in this institution is traced back to the pre-Islamic era (pagan period). Nevertheless، in contemporary era، this sacred institution has undergone shocking alterations، which is traceable in morality realm. This article addresses the moral dimension of family rights and responsibilities in Islam. In this respect، the Islamic viewpoint concerning immoral patterns of marriage and family in pre-Islamic and contemporary eras is explicated and the rights and duties governing the Islamic family are introduced with an emphasis on ethical purposes. It is، furthermore، proved that despite the existence of some misconceptions، the establishment of morality
and its mingling with family rules and regulations is in fact regarded as a guarantee for its execution and with the help of such morally-oriented rights and duties، the family members may consolidate this sacred institution. To this end، some of the legal and judicial rulings such as the rights and duties of parents and children and the relationship governing spouses in the family are dealt with via a moral approach.
خلاصه ماشینی:
"در این راستا،دیدگاه اسلام نسبت به الگوهای غیر اخلاقی ازدواج و خانواده در قبل از اسلام و دوران معاصر تبیین گشته و حقوق و تکالیف حاکم بر خانوادۀ اسلامی با تأکید بر مقاصد اخلاقی معرفی شده است و این مطلب به اثبات میرسد که علیرغم وجود برخی از شبهات،ظهور اخلاق و آمیختگی آن با قوانین و مقررات خانواده،در حقیقت ضامن اجرایی آن به شمار میرود و عناصر موجود در خانواده با وجود این دسته از حقوق و تکالیف اخلاقمحورانه،به استحکام این کانون مقدس میپردازند.
با توجه به طرح شبهاتی مبنی بر غیر اخلاقی بودن برخی از احکام حاکم بر خانوادۀ اسلامی(کدیور، ایسنا،82/6/15؛صادقی،سهیلا،کتاب زنان،شماره /28ص 27)،در این مقاله سؤال آن است که آیا الگوی خانوادۀ اسلامی و مبانی آن با توجه به حقوق و تکالیف موجود در آن، اخلاقی است یا خیر؟به منظور دست یافتن به پاسخ،در ابتدا به الگوهای غیر اخلاقی ازدواج و مقررات خانواده در دورههای جاهلیت قبل از اسلام و معاصر اشاره میگردد و پس از آن به الگوهای مناسب ازدواج و مظاهر اخلاقی در مسائل کلان و موردی نظام خانوادۀ اسلامی،اعم از حقوق و تکالیف،با تأکید بر مقاصد اخلاقی پرداخته میشود.
اطاعت زن از شوهر در موارد اذن،با مسألۀ تمکین مرتبط است و در صورت عدم اطاعت،با نشوز وی ارتباط پیدا میکند که هردو از خاستگاههای مهم اخلاقی در خانواده است؛یعنی اگر زن علیرغم میل باطنی شوهر،منزل را بدون اجازۀ وی ترک نماید و در این مسأله به رأی خود عمل نماید،قطعا بازتاب منفی داشته و موجب اختلاف و شکاف بین او و شوهرش میشود و شاید به همین دلیل،این مورد،از مصادیق نشوز بوده که نتیجۀ آن سقوط نفقه از چنین زنی است."