چکیده:
بطلان، وضعیت یک عمل حقوقی است که از نظر حقوقی معتبر نبوده و فاقد آثاری است که در صورت صحت، از آن انتظار میرفت. درحقیقت، عمل حقوقی باطل، عملی است که فاقد یکی از ارکان اساسی بوده و با تنفیذ بعدی، اعتبار پیدا نمیکند. فقهای امامیه، کلمه بطلان را در معنای عام، شامل عدم نفوذ نیز میدانند. در این پژوهش، درصدد هستیم مفهوم بطلان عقد و تفاوت آن با نهادهای همانند آن همچون فساد، عدم نفوذ، رجوع از عقد، تعلیق و... را در فقه امامیه، مذاهب اربعه و حقوق ایران بیان کنیم و از آنجا که مفهوم بطلان در حقوق مصر(به عنوان یک کشور اسلامی مبتنی بر فقه عامه) با مفهوم بطلان در حقوق کشورمان متفاوت است، تفاوتهای آنها را مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
Invalidity is the state of a juridical act not valid in terms of law، and lacking the expected effects in terms of its validity. In fact، an invalid juridical act is one lacking an essential foundation and not restoring validity through subsequent authorization. Shiite jurisprudents consider the word «invalidity” in its general sense including the state of being inoperative.
The present article seeks to clarify the meaning of annulment of contract، and its differences with institutions such as invalidity، being inoperative، withdrawal of contract، and suspension in the Shiite jurisprudence، the four Sunni schools of law and the law of Iran. Since the concept of annulment in the law of Egypt(as a Muslim country with its legal system based on Sunni jurisprudence) is different from that in the law of Iran، it will also deal with and analyze those differences.
خلاصه ماشینی:
"فیروزآبادی در یک تقسیم انواع بیع فاسد( یا باطل) را به این ترتیب ذکر میکند: بیع ما لا یملک بدون اذن مالک، بیع مالی که مالکیت نسبت به آن مستقر نشده است مثلا فرد مالی را بخرد و قبل از قبض آنرا بفروشد، بیع مالی که مقدور التسلیم نیست، بیع پشم چیده نشده، معلوم نبودن ثمن، مشخص نبودن میزان ثمن، بیع عین مجهول، بیع مالی که غایب است و مشتری نیز نسبت به اوصاف آن اطلاعی ندارد، بیع مالی که مقدار آن مشخص نیست، بیع حمل در شکم مادر، بیع شیر در سینه، قرار دادن اجل مجهول برای پرداخت ثمن، بیع معلق به شرطی که در آینده تحقق مییابد، انعقاد بیع با کسی که میدانیم تمام اموال او از راه حرام بدست آمده(فیروزآبادی شیرازی، بیتا، صص262 تا 267) سیوطی اقسام دیگری از بیع باطل را ذکر میکند: بیع آنچه نفعی ندارد، بیع شئ نجس، بیع آنچه حق الهی یا حق خصوصی به آن تعلق گرفته مثل بیع مال موقوف یا مرهون، ربا، بیع کالی به کالی، بیع فضولی و بیع معاطاتی.
رجوع از عقد نیز مانند فسخ، ایقاع است و تفاوتی که با بطلان دارد در این است که در فرض بطلان، اصلا عقدی منعقد نشده است اما امکان رجوع از عقد، یکی از آثار صحت عقد است زیرا چنانچه عقد باطل باشد، اصلا بوجود نیامده و لذا رجوع از چنین عقدی برای از بین بردن آثار آن در آینده، تحصیل حاصل و محال است.
رجوع از عقد همانند فسخ، ایقاع است و تفاوتی که با بطلان دارد در این است که در فرض بطلان، اصلا عقدی منعقد نشده است اما امکان رجوع از عقد، یکی از آثار صحت عقد است زیرا چنانچه عقد باطل باشد، اصلا به وجود نیامده و لذا رجوع از چنین عقدی برای از بین بردن آثار آن در آینده، تحصیل حاصل و محال است."