چکیده:
با ظهور اسلام،اعراب موفق به نفوذ در کشورهای متمدن و غنی شدند و تحت تاثیر فرهنگ و تمدن آن ها حکومت ساده اسلامی را به یک امپراطوری عظیم تبدیل کردند.شیوه حکومت ساسانیان الگوی مناسبی برای دولت اسلامی بود.تشکیلات اداری ابتدایی و اولیه توسط ایرانیان تاسیس و در عصر عباسیان به اوج رسید و به سازه ای منسجم و منظم تبدیل شد.توسعه دیوان ها موجب ایجاد طبقات و مناصب جدید شد.از همان صدر اسلام با توجه به تاکید قرآن مجید و سخنان پیامبر گرامی اسلام،امر کتابت مورد توجه قرار گرفت و طبقه کتاب به بالاترین مرتبه اهمیت رسید و جزیی از ارکان مهم دولت به شمار آمد. با ترجمه دیوان ها به زبان عربی بر نفوذ دبیران افزوده شد.در آغاز اسلام خلفا شخص معتمدی را به عنوان «کاتب» یا «مشیر» برمی گزیدند،وی که از دانش و بلاغت ادبی کافی برخوردار بود،دستورهای وی را می نگاشت.آشنایی اعراب با قرآن مجید موجب بلاغت در انشا و زبان عرب شد.اقتباس از خط سریانی ها و نبطی ها منجر به اخذ خط کوفی با قلم های متفاوت شد.مطالب بر روی پوست های چرم معروف به «رق» نگاشته می شد و به صورت طومار نگهداری می شد. نگارش نامه ها نیز از مقررات خاصی برخوردار بود،بعد از نام خدا،با عبارت اما بعد ... نام خلیفه مقدم بر هر نامی نوشته می شد و بعد از آوردن دعا و القاب،مضمون نامه آورده می شد.برای تایید مطالب نامه،از مهر و توقیع استفاده می شد که یکی از علایم خلافت نیز بود.از آغاز اسلام هر کدام از خلفا سجع مهر مخصوص داشتند که متضمن نام و لقب ایشان و یا عبارتی در ستایش خداوند بود.
خلاصه ماشینی:
"مجلۀ مطالعات ایرانی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان سال یازدهم،شمارۀ بیست و یکم،بهار 1391 کتاب و کتابت در قرون اولیۀ هجری* دکتر مژگان اسماعیلی عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری چکیده با ظهور اسلام،اعراب موفق به نفوذ در کشورهای متمدن و غنی شدند و تحت تأثیر فرهنگ و تمدن آنها حکومت سادۀ اسلامی را به یک امپراطوری عظیم تبدیل کردند.
اعراب بعد از نفوذ در ممالک متمدن همجوار و دور،به سرعت تحت تأثیر فرهنگ و تمدن آنها قرار گرفتند،و علیرغم دوران پیامبر گرامی اسلام،خلفای اموی به تقلید از زندگی شاهان ایران و روم از زندگی باشکوهی برخوردار شدند.
صاحب الوزراء دربارۀ نامههای پیامبر(ص)اینچنین آورده است:«پیامبر اکرم(ص)چهار نامه نوشت،نامۀ اول با کلمۀ{/«باسمک اللهم»/}آغاز شده بود و آنگاه سورۀ«هود»نازل شد و در آن این آیه بود:{/«بسم الله مجراها و مرساها»/}در نامۀ دوم نوشت:{/«بسم الله».
از جملۀ معروفترین دبیران این دوره میتوان از«عبد الرحمان بن دراج دبیر معاویه»و«ابو الزعیزیه»که در روزگار عبد الملک متصدی دیوان وسایل بود،و «نعیم بن سلامه»که در همین زمان دیوان خاتم را برعهده داشت،و«لیث بن ابی فروه»و«اسماعیل بن ابی حکیم»،که هر دو از دبیران عمر بن عبد العزیز بودند،و سالم بن عبد الله دبیر هشام و پسرش«عبد الله بن سالم»دبیر ولید بن یزید،«عمر بن حارث»که در عهد یزید بن ولید متصدی دیوان خاتم بود،و«عثمان بن قیس»که در خلافت مروان بن محمد دیوان رسایل را داشت،و بالاخره،«عبد الحمید بن یحیی»پیشوای نویسندگان عرب و مخترع اسلوب معروف،و ابن مقفع همکار و رفیق او که آثار قلمش پیوسته از بهترین قطعات نثر عربی شمرده شده است(محمدی،109)."