خلاصه ماشینی:
"تمام این عوامل،موجب آگاهی،آمادگی و پذیرش شیعه در برخورد با این حادثه میشد؛علاوهبر این که رفتار اهل بیت(ع)به دلیل تبعید و تقیه به دلیلاقدام متوکل عباسی در تبعید امام هادی(ع)بر روابط امام با عمومشیعیان تأثیر گذاشت،ولی ایشان ارتباط از طریق وکلا ونایبان را به صورت یک فعالیت مهم سیاسی اجتماعی ومذهبی،ارتقا و تقویت بخشیدند که فضای دوران عصر غیبترا بازسازی مینمود.
ابو العباس احمد بن علی،ابو جعفر محمد بن موسی،ابو الخطاب جعفر بن فرات از خاندان بنی فرات و ابو سهلاسماعیل نوبختی،ابو جعفر محمد نوبختی،حسین بن روحنوبختی نایب سوم خاص امام(عج)،اسحاق بن اسماعیلو فرزندش یعقوب بن اسحاق،علی بن عباس و فرزندشحسین بن علی از آل نوبخت،و حسن بن عبد الله بریدی و سهفرزندش به نام احمد،عبد الله،یعقوب؛و ابو القاسم از خاندانآل برید بر مناصب مختلف اداری و دولتی و در حکومت نفوذداشتند.
فصل چهارم:اوضاع اجتماعی شیعیان در این فصل با جغرافیای انسانی و موقعیت اجتماعیشیعه و نیز پیشوایی جامعه شیعه در عصر غیبت صغری آشنامیشویم.
سوءاستفادۀ جعفر،برادرامام حسن(ع)به دلیل موقعیت خاص خود و ادعای امامتاو مشکلی بود که علاوه بر این که امام(عج)با او مستقیمابه مخالفت پرداخت،عثمان بن سعید نیز با رعایت جوانب تقیهبه مسئله جعفر بیتفاوتی کرد و البته رهبری نظام وکالتاز ناحیه مقدس،رفتاری علیه جعفر و طرفدارانش محسوبمیشد.
وضعیت علمی و فرهنگی شیعیان به دلیل سیاست اهل بیت(ع)در تربیت شیعیان،جامعهعلمی شیعه با اندوختۀ فراوانی از تألیفا،وارد غیبت صغریشد،اما عدم حضور مستقیم امام(عج)در غیبت صغری،جامعهعلمی شیعه را با مشکلاتی مواجه ساخت؛اما این مشکلبا وجود نایبان خاص،مرتفع میشد و بسیاری از عالمان وشیعیان به پاسخ سؤالات خود با واسطه نایبان و وکیلان،نایلمیشدند."