چکیده:
نهج البلاغه که آیینه اندیشه قرآن ناطق و ناطق قرآن یعنی امیر مومنان علی است، کتابی بس سترگ و پرمنزلت بوده که صورت انیق و سیرت عمیق آن موجبات تمایز این اثر را با دیگر آثار روایی رقم زده است. از بدو طلوع و ظهور این اثر اهتمام ویژه ای به استنساخ و استخراج معارف آن مبذول شد که از حیث زمانی می توان نسخه های متنی(تنها متن) و نسخه های شرحی( متن همراه با شرح) نهج-البلاغه را به سه دسته تقسیم کرد: 1. نسخه های متقدم 2. نسخه های متاخر 3. نسخه های معاصر. روشن است که معیار سنجش و اعتبار در بررسی های سندی نسخه های متنی و شرحی متقدم بوده، و نسخه های متاخر و معاصر نهج البلاغه برگرفته از نسخه های متقدم می باشند، اما نکته مهم در این میان، وجود اختلافات قابل ملاحظه ای است که میان نسخه های معاصر یعنی عبده و صبحی صالح و نسخه های متقدم و حتی متاخر به چشم می خورد. مهم تر آنکه به نظر می رسد متن غالب ترجمه های معاصر نهج البلاغه بر اساس نسخه های عبده و صبحی صالح سامان یافته و تحت تاثیر آن هاست. این مسئله خود اشکالات و اشتباهاتی را در حوزه متن، ترجمه و شرح نهج البلاغه در میان معاصرین فراهم کرده و شواهدی وجود دارد که عبارتی در نسخه های عبده و صبحی صالح و به تبع آن در بسیاری از آثار و ترجمه های فارسی معاصر راه یافته است، در حالی که آن عبارت در هیچ یک از نسخه های متقدم و حتی متاخر یا ذکر نشده و یا به شکل متفاوتی درج شده است. این مقاله به بررسی و تحلیل موارد پیش گفته و برخی از شواهد آن مذکور می پردازد.
خلاصه ماشینی:
"این مسئله خود اشکالات و اشتباهاتی را در حوزۀ متن،ترجمه و شرح نهج البلاغه در میان معاصرین فراهم کرده و شواهدی وجود دارد که عبارتی در نسخههای عبده و صبحی صالح و به تبع آن در بسیاری از آثار و ترجمههای فارسی معاصر راه یافته است،درحالیکه آن عبارت در هیچیک از نسخههای متقدم و حتی متأخر یا ذکر نشده و یا به شکل متفاوتی درج شده است.
یعنی هرچند این عبارت(و ان الکتاب لمعی ما فارقته مذ صحبته)در برخی از چاپهای امروزی شرح نهج البلاغه ابن میثم دیده میشود،اما به نظر میرسد در متن نسخههای قدیمیتر وجود نداشته است؛برای مثال،نسخهای از شرح ابن میثم که نزد محمد تقی شوشتری موجود بود،فاقد عبارت مذکور بوده است.
از امام علیه السلام پیرامون وصف فضایل و مناقب اهل بیت علیهم السلام نقل شده است:«فیهم کرائم القرآن و هم کنوز الرحمن إن نطقوا صدقوا و إن صمتوا لم یسبقوا»؛آیات قرآن آنچه در مدح و منقبت علم و هدایت است،دربارۀ ایشان نازل شده و آنان گنجهای خداوند بخشنده هستند(حق تعالی تمام گوهرهای گرانبها یعنی جمیع صفات پسندیده از قبیل علم و حلم و جود و شجاعت و فصاحت و بلاغت و عصمت و طهارت و مانند آنها را در ایشان قرار داده،پس از این جهت است که)اگر به گفتار لب گشایند راست گویند،و اگر خاموش باشند دیگری بر آنان پیشی نگرفته(زیرا سکوتشان از روی حکمت و مصلحت است،نه از روی عجز و ناتوانی که دیگری بر آنها سبقت گیرد و سخن گوید)."