چکیده:
بازار یکی از مراکز مهم زندگی شهری بوده است و بازاریان سهم فراوانی در چگونگی ساختار شهری داشته اند.این پدیده در عهد حکم رانی ایلخانان در ایران نیز مهم بود و حتی از ویژگی های برجسته تری برخوردار شد.ایلخانان در نگاه نخست،بازماندگان مغولانی گمان می روند که با هجومشان،ویرانی های گسترده ای در شهرهای ایران به وجود آوردند و با اقتصاد و جامعه ایرانی بیگانه بودند و به بازار ایرانی؛یعنی فعال ترین عرصه زندگی شهری و دارای کارکردهای هم زمان اقتصاد و اجتماعی توجه نمی کردند،اما آنان پس از آشنایی نسبی با تجارت و نمودهای این زندگی و بر پایه ملاحظات سیاسی و اقتصادی،از توجه به بازار و بازاریان ناگزیر شدند.این مقاله،در پی پاسخ گفتن به این پرسش است که آیا بازارهای روزگار ایلخانی نیز همچون گذشته رونق داشته و اهل بازار در اقتصاد و جامعه این عصر تاثیر گذار بوده اند.
خلاصه ماشینی:
"ایلخانان در نگاه نخست،بازماندگانمغولانی گمان میروند که با هجومشان،ویرانیهای گستردهای در شهرهای ایرانبه وجود آورند و با اقتصاد و جامعه ایرانی بیگانه بودند و به بازار ایرانی،یعنی فعالترینعرصه زندگی شهری و دارای کارکردهای همزمان اقتصادی و اجتماعی توجهنمیکردند،اما آنان پس از آشنایی نسبی با تجارت و نمودهای این زندگی و برپایهملاحظات سیاسی و اقتصادی،از توجه به بازار و بازاریان ناگزیر شدند.
اهل بازار در دوره مغول به ویژه زمان نامسلمانی ایلخانان،نقش مؤثری در این زمینهبازی کردند و در جلوگیری از تخریب و غارت برخی از شهرها و احیا و آبادانی آنها یاکسب مقامهای بالای سیاسی و تلاش برای مهار رفتار مغولان بسیار توفیق یافتند.
البته این سخن به این معنانیست که قوم مغول با بازار؛یعنی مکانی دارای ساختار و کارکردهای شناخته شده درجامعه شهری آشنا بودند؛بلکه آنان تنها نمودهای تجاری بازار را به دلیل فعالیت برخی ازفعالان عرصه بازار(بازرگانان)میشناختند و دیگر بازاریان(پیشهوران،صنعتگران وهنرمندان)را بسیار ارزشمند میدانستند؛زیرا به جرأت میتوان گفت که شمار اندکی ازاین افراد(محترفه)در تسخیر و ویرانی شهرها،از قتل عام مغولان رهایی یافتند.
این شکل از بازار که بیشتر از ماهیت معیشت ایلی و«خانه به دوشی»آن سرچشمه میگرفت،در منطقههایی مانند ایران عصر ایلخانان بسیاررونق گرفت و تا اندازهای از نقش و کارکرد بازارهای ثابت برخوردار بود.
خواجه رشید الدین در همین ماجرای چاو،از حضوردرویشان و مردم تهیدست شهر و جهتگیریشان بر ضد حکومت یاد میکند و این خودتأثیرگذاری گسترده بازار و فعالیت جامعه شهری را نشان میدهد2.
kroy weN dna nodnol,aninaI tneceR fO thgiL ehT nI ytiC cimalsI ehT'."