چکیده:
پیامدهای منفی ناشی از استفاده گسترده از وسایل نقلیه موتوری، منجر به شکل گیری بحث های زیادی در میان طرفداران توسعه پایدار، در رابطه با راههای کاهش استفاده از اتومبیل شخصی گردیده است. گفته می شود یکی از دلایل استفاده بی رویه از اتومبیل، الگوی مرسوم توسعه شهری است. توسعه پراکنده، افقی و کم تراکم شهرها، به فاصله گرفتن کانون های فعالیتی از یکدیگر منجر شده و در نتیجه، زمینه ساز استفاده بیشتر از اتومبیل شخصی در غیاب سیستم حمل و نقل عمومی کارآمد است. مقاله حاضر، به بیان یافته های یک تحقیق تجربی می پردازد که در آن، نقش عوامل موثر بر وابستگی به اتومبیل بررسی شده است. در این تحقیق، سه ناحیه مسکونی از محدوده منطقه یک شهرداری شیراز به گونه ای انتخاب شده اند که از نظر ویژگی های اجتماعی- اقتصادی مشابه بوده، ولی از نظر شاخص تراکم شهری در سه سطح مختلف قرار دارند. مالکیت اتومبیل و میزان استفاده از آن به عنوان شاخص هایی برای بیان وابستگی به اتومبیل انتخاب شده اند. عوامل مورد بررسی، شامل ویژگیهای شکل شهر در قالب تراکم شهری و خصوصیات اجتماعی – اقتصادی خانوارهای ساکن در این سه ناحیه شهری شیراز هستند. اطلاعات و داده های اولیه از طریق تکمیل پرسشنامه سرپرست خانوار (به تعداد 356 مورد) و نیز بهره گیری از نقشه GIS شهر شیراز جمع آوری گردیده است. توصیف و بررسی رابطه بین تعداد اتومبیل در خانوار و میزان استفاده از آن با شاخص های تراکم شهری و ویژگیهای اجتماعی – اقتصادی خانوار با استفاده از تجزیه و تحلیل های آماری (تحلیل واریانس و تحلیل همبستگی) انجام شده است. یافته های تحقیق، بیانگر این امر است که خصوصیات اجتماعی – اقتصادی خانوار (درآمد، اندازه خانوار، تعداد شاغلان درخانوار، شغل و تحصیلات سرپرست خانوار و وضعیت ملکی مسکن) در وابستگی به اتومبیل تاثیر گذار هستند. افزایش تراکم شهری، نه تنها در کاهش استفاده از اتومبیل موثر نبوده، بلکه در نواحی با سطوح بالای تراکم ساختمانی، تعداد سفرهای روزانه با اتومبیل نیز افزایش یافته است. نتیجه این تحقیق، به طور کلی بیانگر تفاوت شرایط شهرهای ما با شهرهای غربی از نظر عوامل موثر بر وابستگی به اتومبیل است.
خلاصه ماشینی:
"توصیف و بررسی رابطه بین تعداداتومبیل در خانوار و میزان استفاده از آن با شاخصهای تراکم شهری و ویژگیهای اجتماعی-اقتصادی خانوار بااستفاده از تجزیه و تحلیلهای آماری(تحلیل واریانس و تحلیل همبستگی)انجام شده است.
این موضوع،البته محدود به شهر شیراز و حتیکلانشهرهای کشور ما نیست؛براساس گزارشسازمان ملل،سیاست دولتها در خاورمیانه در زمینه&%00525MSPG005G% تولید اتومبیل،پایین بودن کیفیت سیستم حملونقلعمومی و الگوی توسعه شهری لجام گسیخته،باعثتشدید وابستگی به اتومبیل شده است( :0102,nipuoH 6 ).
(به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل شماره 3-نمودار مصرف سوخت به ازای هرنفر و تراکم جمعیت شهری ماخذ: (231:9891,yhtrowneK dna namweN) در مطالعه بعدی این محققان در سال 1999 برروی 37 شهر بزرگ دنیا،رابطه همبستگی بین تراکمشهری با متغیرهایی،همانند:میزان استفاده از اتومبیل،مالکیت اتومبیل و میزان استفاده از حمل و نقلعمومی مشاهده شد( ,yhtrowneK dna namweN 9991 .
باتوجه به مطالب فوق،میتوان ادعا نمود کهفرضیه اول این تحقیق مبنی بروجود رابطه همبستگیبین متغیرهای اجتماعی-اقتصادی(درآمد،اندازهخانوار،تعداد شاغلان درخانوار،شغل و تحصیلاتسرپرست خانوار و وضعیت ملکی مسکن)وشاخصهای وابستگی به اتومبیل تایید میشود،درحالی که فرضیه دوم؛یعنی وجود رابطه همبستگی بینشاخصهای تراکم شهری و شاخصهای وابستگی بهاتومبیل قابل بحث است.
چنانکه درقسمت سوابق موضوع گفته شد،مطالعاتی همانندمطالعات نیومن و کن ورثی( dna namweN 1991,9891,yhtrowneK )بیانگر وجود رابطه معکوسبین تراکم شهری و وابستگی به اتومبیل است،اما درمطالعههالتزکلاو (4991,walcztlaH) درسانفرانسیسکو،اگرچه تراکم شهری مهمترین متغیرتوضیح دهنده مالکیت اتومبیل و الگوی سفر است،ولی براین موضوع تأکید شده که تراکم در صورتیمیتواند تأثیر معکوس روی مالیکت اتومبیل داشتهباشد که شرایط پیرامونی دیگر نیز برقرار باشد:برخورداری از سیستم حمل و نقل عمومی،وجودمراکز خرید متمرکز و نیز محیط مناسب پیاده روی."