چکیده:
عمان سامانی از شاعران سدهی سیزدهم هجری قمری است که با نگاهی عارفانه به حادثهی کربلا و شهادت حسین بن علی(ع) پرداخته و از این منظر،نامی شایسته در میان شاعران شیعی پارسیگو یافته است.به گواه کسانی که با آثار وی آشنایی دارند،مثنوی«گنجینه الاسرار»او در میان آثارش ارجمندی بیشتری دارد.نگارنده در این مقاله،ضمن بیان مقدمهای در مورد تأثیرگذاری و تأثیرپذیری در حوزهی نقد ادبی،نمونهها و شیوههای تأثیرپذیری عمان سامانی را از آثار سعدی نشان داده است.بررسی شباهتها در ترکیب،تضمین،مضمونسازی و شکل اثر،از سویی نشانگر توجه عمان به جوهر شعر در کنار مفهوم آن است و از سوی دیگر،گواه سیطرهی هنر سعدی تا سدههای اخیر است.
خلاصه ماشینی:
"فضل و هنر ضایع است تا ننمایند عود بر آتش نهند و مشک بسایند (سعدی،7731،021) -افزونبر این بیتی که در مقدمهی گنجینه الاسرار از سعدی آمده است،در ضمن این مثنوی نیز دو بیت دیگر از سعدی به چشم میخورد: همه جان خواهد از عشاق مشتاق ندارد سنگ کم اندر ترازو (عمان سامانی،2731:32) چشم مسافر چو بر جمال تو افتد عزم رحیلش بدل شود به اقامت (عمان سامانی،2731:52) این دو بیت عینا در ضمن دو غزل از سعدی،بهترتیب در صفحات 985 و 364 از کلیات وی دیده میشود.
-شباهت در وزن و قافیه و ردیف در انتهای گنجینه الاسرار،چند غزل و رباعی از عمان دیده میشود؛در این میان غزلی است با مطلع: ای که جز انکارت اندر کار صاحب کار نیست گر به چشم عقل بینی هرگزت انکار نیست (عمان سامانی،2731:801) سعدی نیز در آغاز غزلی گفته است: ای که گفتی هیچ مشکل چون فراق یار نیست گر امید وصل باشد همچنان دشوار نیست (سعدی،9631:454) -دیباچهای که عمان بر مثنوی خود نگاشته،از دیباچهی سعدی بر گلستان بسیار کوتاهتر است اما زبان و بیان سعدی را به یاد خواننده میآورد."