چکیده:
بر چاپهای مختلف کتاب«برگزیده متون ادب فارسی»تاکنون سه-چهار نقد پرمایه،به نگارش درآمده است که هریک با شیوهای خاص و از دیدگاهی ویژه،کاستیها و گاه برجستگیهای این کتاب را بازنمودهاند1.با آفتابی شدن آن معایب،انتظار میرفت کتابی که در سطح آموزش عالی،در هرترم،خیل عظیمی از دانشجویان نکتهسنج را(طوعا و کرها)به خود جلب میکند(و البته هرساله و در هرچاپ با«تجدید نظر»و«گزینش جدید»در دسترس قرار میگیرد)،دیگر از هرگونه کاستی و نارسایی،تهی باشد؛سهل است که میبایست نمونهای گویا از دقت و ذوق ادبی و نمایشگر قریحه ادبای مستقر در دانشگاههای برجستهء کشور باشد.به رغم این همه«نقد»و این همه«تجدید نظر»چاپ نوزدهم این اثر، روزنهء هرچشمداشتی را مسدود میسازد. در نقد حاضر سعی بر آن است تا با اجتناب از بازگفت کاستیهای مطرحشده،از زاویهای دیگر به کتاب نگریسته شود.
خلاصه ماشینی:
نگارنده را سر آن نیست که مشکلات آموزش زبان فارسی را به نسل کنونی یاداور شود،تنها به بهانهء آخرین چاپ«برگزیدهء متون ادب فارسی»بر آن است تا ژرفکاوی هرچند به اختصار در این کتاب داشته باشد تا معلوم گردد،در معرفی ادب فارسی به فرزندان امروز،تا چه اندازه توفیق داشتهایم.
پیش از آغاز این کنکاش،لازم است به شکلی گذرا،به برخی از نارساییها در آموزش ادبیات فارسی برای مقاطع دانشگاهی(البته بجز رشتهء زبان و ادبیات فارسی که خود مجالی فراختر میطلبد)اشاره کنیم.
»3 بر این اهداف میتوان به همین سیاق مواردی دیگر افزود،اما قولی که در این باب جملگی برآنند،آن است که درس ادبیات فارسی باید بتواند دانشجو را به زبان و ادب علاقهمند سازد و حس و درک زیبایی را در آنها پرورش دهد و ذوق ادبی را در آنها برانگیزد.
البته با این فرض ثابت شده که هیچیک از این آثار -با اذعان به علو مقام نویسنده و غنای بیشبههء محتوا-نه تنها به هیچ وجه صیغهء ادبی ندارند،سهل است که نیاز به انواع ویرایش نیز دارند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) جالب آنکه در این کتاب حتی اگر در مواردی نادر، گرایشی به متون حماسی یا غنایی،پیداشده،باز بخشی از آن متون،برگزیده شده که تنها جنبهء اخلاقی داشتهاند.
2. نکتهء دیگر آنکه بجز تکرار مضمون که بر سراسر کتاب پنجه افکنده،بسیاری از متون ادبی دورهء متوسطه و پایینتر(بویژه برای دانشجویانی که در رشتهء ادبیات و علوم انسانی،دیپلم گرفتهاند)در این«برگزیده»تکرار شده است؛ با این تفاوت که در این کتاب،همان درسها،از رعایت قواعد املا آزاد شدهاند!(ر.