چکیده:
برنامهریزی تفرجی یکی از جنبههای مهم در چارچوب مدیریت کلان و منطقهای هر کشور محسوب میگردد.انباشت رو به تزاید جمعیت در شهرها،تغییر الگوی سکونت،وجود طیف وسیعی از مشکلات زیست محیطی و اجتماعی در شهرها و سهم نسبتا قابل توجه اوقات فراغت در زندگی روزمره مردم از مواردی است که امر توجه به تفرج و طرحریزی و برنامهریزی آن را در محیط شهری و فراشهری بهطور جدی مطرح میسازد.بنابراین،نظر به آسیبپذیر بودن و حساسیت نسبتا بالای مناطق طبیعی،که به دلیل دارا بودن منظرها و ارزشهای زیبایی شناختی و آموزشی و غیره از تقاضای بیشتری نیز جهت گذران اوقات فراغت برخوردارند،بررسی و تعیین ظرفیت برد تفرجگاهی اهمیت خاصی پیدا میکند.
تعیین ظرفیت برد برای تمامی منابع تفرجگاهی(اعماز انسان ساخت و طبیعی)نه تنها باعث حفظ ارزشهای بالقوه آنها،به ویژه در عرصههای طبیعی میگردد،بلکه عاملی مؤثر در ارائه یک تجربه تفرجی قابل قبول برای مراجعهکنندگان نیز هست.در مقاله حاضر،ظرفیت برد براساس فعالیتهای تفرجی گوناگون و نیز نوع تفرجگاهها و قابلیتهای نسبی آنها مورد بررسی قرار گرفته است.اگرچه استانداردهای موجود نمیتواند به عنوان الگویی مطلق برای کشور ما قابل استفاده باشد،اما مقایسه دادههای موجود و ارزیابی آنها با شرایط مختلف طبیعی،اقتصادی و اجتماعی ایران میتواند راهکار سودمندی را برای مدیریت پویای منابع تفرجگاهی در پیش روی ما قرار دهد.بسیاری از مشاهدههای میدانهای نشان داده است که عدم توجه به این امر میتواند پایداری منابع تفرجگاهی را،حتی در کوتاهمدت،در معرض خطر جدی قرار داده و این منابع را نیز دچار سرنوشت سایر مواهب خدادادی بنماید که مودر بهرهبرداری مستقیم اقتصادی قرار گرفتهاند.
خلاصه ماشینی:
"بدیهی است مهمترین اثرات مناطق طبیعی و نیمه طبیعی درون شهری و فراشهری کارکردهای زیست محیطی آنهاست که شهرها را به عنوان محیط زیست جامعه انسانی معنیدار کرده است (liddle,1997) کاملا آشکار است که منابع تفرجگاهی غالبا برپایه قابلیتها و امکانات طبیعی موجود در هر منطقه پایهریزی گردیده و یا حد اقل عامل عمدهای برای تعیین یک محل به عنوان تفرجگاه محسوب میشود.
بنابراین برقراری توازن مطلوب بین قابلیت تفرجگاهی یک منبع به عنوان یکی از کارکردهای مهم منابع محیط زیست و میزان استفاده مراجعین از آنها امری بسیار مهم بوده و اساس برنامهریزیهای سیستمی تفرجگاههای شهری و حومه را تشکیل میدهد،تا در ابتدا از ایجاد آشفتگیهای بومشناختی این مناطق جلوگیری شود و در ادامه بهرهبرداری مدام و بهینه از آنها امکانپذیر گردد(مخدوم، 1373).
البته توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که در مناطق طبیعی مراجعهکنندگان غالبا نیازمند سطوح وسیعتری (ظرفیت برد روانی)نسبت به منابع شهری و حتی حاشیه شهری و نیمه طبیعی هستند(جدول 1).
جدول شماره(4):ظرفیت برد دریاچههای کوچک برای کاربریهای گوناگون تفرجی (تصویرتصویر) بایستی اذعان نمود که استانداردهای ارائهشده در کشورهای مختلف با توجه به مجموعهای از ویژگیهای زیست محیطی،اقتصادی،فرهنگی و اجتماعی و دیگر عوامل مؤثر در آنها از همگونی کاملی برخوردار نبوده و تقسیمبندیهای نسبتا متفاوت از مناطق تفرجگاهی و بویژه مناطق فراشهری و نیز وجود طیف وسیعی از کاربریها و فعالیتهای تفرجی،اطلاعات و دادههای بسیار زیادی در زمینه ظرفیت برد فراهم مینماید که دستهبندی و ارائه آنها در یک مجموعه واحد امری بسیار دشوار است."